DECLARATIO DVBIORVM PRAGMATICAE SANCTIONIS.

DECLARATIO DVBIORVM PRAGMATICAE SANCTIONIS.

NOS Phylippus Dei gratia Rex Castellae, Aragonum, Legionis, vtriusque Siciliae, Hierusalem, Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, Nauarrae, Toleti, Valentiae, Galitiae, Maioricarum, Hispalis, Sardiniae, Cordubae, Corcicae, Murciae, Giennis, Algarbi, Algezirae, Gibaltaris, Insularum Canariae, nec non Indiarum Insularum, & terrae firmae maris Occeani Archidux Austriae, Dux Burgundiae, Brauantiae, & Mediolani Comes Barchinonae, Flandriae, & Tirolis, Dominus Viscayae & Molinae, Dux Atenarum, & Neopatriae, Comes Rocilionis, & Ceritaniae, Marchio Oristani, & Gotiani. Publicata Pragmatica sanctione super institutione nouae Rotae in Regno Maioricarum, & insulis eidem adjacentibus per nos edita quae data fuit in Aranjuez die xj. Maij. Anni proximem praeteriti. M. D. lxxi. (texto anterior: MD lxxvi: 1571) opportunum visum fuit nonnullorum dubiorum, quae ex aliquibus verbis eiusdem Pragmaticae oriri poterant, & quae nobis proposita fuerint; praesentem facere declarationem.

ET primo quia propositum fuit quod multoties accidit, parum aut nihil occurrere faciendum, ob carentiam causarum criminalium; quid tali in casu curabit Iudex Regiae Curiae cum a commissionibus causarum ciuilium, exemptus fit iuxta capitulum quartum (cruz, no se ve bien?) inferius. Dicimus, sancimus, & declaramus, quod si forte contingat (quod tamen raro, aut nunquam euenerit) nullos esse reos in carceribus, aut extra carceres; nullas esse causas criminales: nulla ve negotia criminalia, aut fiscalia, nullaque crimina, vel delicta in Regno perpetrari, ad quorum animaduertionem, inquisitionem, instructionem, & paersequutionem Iudicem Curiae intentum, & occupatum esse opporteat: fatis negotij ei supererit, si munus suum studio, examine, & discutione causarum ciuilium in quibus sicut, & coeteri consiliarij votum praebere tenetur, adimpleat, ut speratur.

Et e conuerso quando vacabit ludex Regiae Curiae in causis criminalibus instruendis quomodo assistet in Audientia, & audiet, tractabit, & votabit causas ciuiles. Sancimus, & declaramus, quod tali casu curet vtrique officio satisfacere.

Item quia dubitatum fuit quis habebitur pro vltimo admisso, ex quatuor Doctoribus Regiae Audientiae; vt Iudicis Regiae Curiae officium exercere debeat, cum omnes quatuor simul admittentur in principio nouae Rotae, an seruabitur quod in fine capituli disponitur: super ijs dabitur per nos forma, & ordo admissionis quando nominabuntur conciliarij; quam formam, & ordinem tali in casu obseruari sancimus, & mandamus.

Item quia ex verbis illis primi capituli dictae nostrae Pragmaticae. Ibi: Cui Regiae Audientiae praesit &c. Dubitatur, an Locumtenens Generalis, votabit in causis Ciuilibus, & Criminalibus, & facit dubium quod disponitur in Capitulo quarto supra, quod vltimus in votando sit Regens Cancel. Et in capitulo nono quod in casu paritatis praeualeant vota cum quibus Regens cansellariam concurret, etiam si praesideat Locumtenens Generalis in Regia Audientia: & nihilominus in capitulo eodem nono dicitur, quod dictus Locumtenens Generalis, concludere debeat &c. Et in cap.10. dictus Locumtenens Generalis intentum aut votum suum non aperiat Sancimus, & declaramus quod per dictam Regiam Pragmaticam non datur votum Locumten. General, sed sola praesidentia, assistentia, & interessentia in conciljs tam Ciuilibus, quam Criminalibus. Et quod habeat concludere non infert votum neque ex eo quod dicitur quod Locumtenens Generalis intentum aut votum suum non aperiat, datur ei votum, sed imponitur ei lex ne consiliarij intellecto animi sui voto intimididentur, vel ad complacendum eidem impellantur.

Praeterea fuit dubitatum, postquam Doctores Regiae Audientiae congregati fuerint in loco destinato, & hora statuta ad tractandum, & votandum causas, an expectabunt Locumtenentem Generalem vbi adsit antequam procedant ad dictam causarum tam Ciuilium, quam Criminalium examinationem, & decisionem, non dum scientes, an iuste sit impeditus. Sancimus, declaramus, statuimus, & ordinamus, quod notificetur Locumtenenti generali congregatio; ita tamen, quod per hoc non retardetur negotiorum, & causarum tractatus, & decisio.

Propositum etiam fuit in dubium, quod contingit multoties non esse causas conclusas in criminalibus; aut alia negotia criminalia non occurrere: propter quae sit necesse, congregare consilium criminale: ideo tali in casu quid agendum ne frustra congregentur Doctores in consilio. An excusabuntur Iudices Regiae Curiae, referente Locumtenente generali, seu Regente Cancellariam, quod opus non sit congregari; ob carentiam negotiorum Criminalium. Sancimus, & declaramus quod hic casus, remaneat sub arbitrio nostri Locumtenent. Gener. & suo casu, Regentis Cancellariam.

Item super dubio proposito an in visitando carceres, interesse debebunt Baiuli, & Vicarij cum eorum Assessoribus qui hactenus adesse solebant; & aliquando Regius Procurator. Et quid de praecedentia cum Doctoribus Regiae Audientiae, & Baiulo, & Vicario, & Regio Procuratore quem Baiulus, & Vicarius praecedere solent. Sancimus, statuimus & declaramus, quod si Baiulus, aut Vicarius in loco aut Ciuitate in qua praesidet Locumtenens generalis, in vim regiorum priuilegiorum aut alias, de carceratis ad eorum prouisionem vel mandatum possunt cognoscere; iussum est, quod intersint in visita carceratorum, quam faciet Locumtenens Generalis, & Regium Consilium: ad effectum tantum, vt ab eis, ac eorum Assessoribus dictus Locumtenens Generalis, & Regium Consilium instrui valeat de causis capturae, & de meritis inquisitionum; an per eos grauentur carcerati. Quod si cognitio eis non competit, reis existentibus in regijs carceribus non concedatur assistentia. Et super praecedentia inter Baiulum, Vicarium, Regium Procuratorem, obseruetur consuetudo.

Et quia ex verbis illis quarti capituli dictae nostrae Pragmaticae, ibi, volumus palam, & publicem &c. dubitatum fuit an id observandum sit indistincte, etiam in causis quantum cunque minimis; cum per appellationem, in Regia Audiencia, aut alias agitatae refferentur; quia sic opportebit semper ianuas Regiae Audienciae apertas habere: nullus est enim qui pro sua causa quantumcunque minima nolit aditum habere pro ut sunt litigantes vt plurimum curiosi, & ad id proclives. Sancimus, & declaramus remittendum esse prout cum praesenti remittimus arbitrio dicti Regentis Cancellariam.

Item dubitationem ortam ex illis verbis eiusdem quarti capituli, ibi ad colligendum, & refferendum tantum, &c. an scilicet super intermedijs Relator solus prouidere poterit, cum tantum ad colligendum, & refferendum ei commissa causa fuerit: & nihilominus dispositum videatur, in cap. 13. Pragmaticae, ibi, a sententijs vero interloquutorijs, quae per Relatores proferrentur, &c. licere Relatoribus interloquutorias proferre. Videtur etiam in causis arduis, & magni ponderis, pro diffinitiua committi debere duobus, pro relatione facienda: & causas minores centum librarum Barchinonensium, quae suis in casibus Doctoribus Regiae Audientiae committi poterunt, pro faciliori expeditione ad decidendum etiam comiti debere eidem relatori qui extra Audientiam, sententiam faciat: postquam in secunda instancia ad Regiam Audientiam supplicari poterit, ne per causas minimas in prima instancia Regia Audientia occupetur, sic duximus declarandum. Quod verba illa, ad colligendum, & refferendum tantum, non sunt posita ad excludendum, quin super intermedijs Relator prouidere possit vel solus, vel facta relatione in Regia Audientia, si ei videbitur, vt in cap. xiij. dispositum reperitur: sed tantum fuerunt posita ad excludendum, quod non cenceatur eis commissa decisio totius causae, nisi specialiter concluso processu commissio eisdem fiat ad decidendum. Quia causae minores, centum librarum non possunt evocari ad Regiam Audientiam, sed sunt tractandae coram Ordinarijs; pro ut est iam dispositum per nostram Pragmaticam, ideo cessat dubitatio.

Insuper quia dubitatum fuit super illis verbis capit. vj. dicte nostrae Pragmaticae, ibi & tam pro prima, quam secunda instantia &c. intelligantur, quod vnico salario proferantur due sententiae diffinitiuae, scilicet in prima instantia vna, & in secunda alia: quia videtur absonum, & res insolita, dictisq; Consiliarijs, valde grauosa; an vero intelligantur, vt pro qualibet sententia suum recipiatur salarium, dummodo non excedat quinquaginta libras; quod videtur, cum sint instantiae diuersae. Dicimus, & declaramus, quod verba predicta non admittunt dubium propositum, vt pro vnico salario quinquaginta librarum debeant ferri duae sententiae; scilicet in prima, & secunda instantia; sed alium sensum recipiunt; scilicet quod salarium sit vniforme in prima, & secunda, instancia, hoc est quod tantundem salarium recipiant, & solui habeat pro sententia ferenda in causa appellationis quantum solutum fuerit in prima instantia. Ita tamen, quod in prima quam in secunda instantia non possit excedere summam quinquaginta librarum, & sic aequalitati, & non vnitati salarij fuit provisum; & sic pro qualibet sententia, non recipiantur vltra qvinquaginta librae.

Item quia super estimandis salarijs, visum fuit inconueniens quod remittatur aestimatio alteri, quam Relatori, aut Regiae Audientiae cum de eo tantum extet Priuilegium quod Regius Procurator cum vno ex Iuratis, cognoscant super excessiui te salarij, de qua aliquis contra aliquem Iudicem conqueratur. Sancimus, & declaramus, quod super incertitudine, & estimatione salariorum, siue super quantitate, siue super excessu dubitari contingat, obseruetur quod dispositum est, per dictum Regium Priuilegium.

Super alio praeterea dubio quod ex eiusdem capituli, verbis propositum fuit, ibi, dictaque salaria diuidi, & distribui volumus aequaliter inter dictos Consiliarios, &c qui scilicet intelliguntur isti Consiliarij, quia omnes sex Doctores Consiliarios appellauit Regia Pragmatica: & de omnibus (omnibcs) sex, Regiam audientiam constare sanciuit. Et de Regente Cancellariam an is particeps erit; quia etiam sibi causas ciuiles committet, & in omnibus causis decidendis interueniet. Iudex vero Regiae Curiae, & Fisci aduocatus, nullam causarum ciuilium commissionem habere poterunt, vt in Regia Pragmatica disponitur. Nec ludex Regiae Curiae in ciuilibus causis tractandis, & decidendis continuus esse poterit: & videtur inaequalitas maxima, quod qui non laborat in ciuilibus causis, de illorum salariis manducet. (manduca)

Item an diuidentur ante difinitiuam; salaria interloquutoriarum, saltem vim diffinitiuae habentium. Sic duximus prouidendum, & sancimus, ac ordinamus, quod ad salariorum partem, quae inter Consiliarios diuidi, & distribui aequaliter prouisum est, admittendi sunt Aduocatus Fiscalis, & Iudex Curiae; quibus, licet commissiones causarum ciuilium fieri prohibitum sit, impositum est tamen, onus votandi in dictis causis ciuilibus, earum tractatibus interessendi: cum a negotiis criminalibus vacabunt. Atque ita cum duplici munere fungantur, aequum visum est, vt emolumentis vtriusque generis causarum vtantur, & fruantur. Nec de Regente Cancellariam dubitandum fuit, cum, & ipse inter Conciliarios, seu de Conciliariis sit: & nulla ratione a dictorum salariorum participatione aequali, excludi debuerit. Quibus etiam consequutiue accidit, quod salaria interloquutoriarum vim diffinitiuarum habentium, etiam ante diffinitiuam prolatarum, optimo iure diuidi, & distribui inter predictos sex Consiliarios possint; cum quo ad eas, dici iure possit, Relatores functos fuisse suis officiis.

Vlterius etiam, quia ex verbis illis vij. capituli dictae nostrae Pragmaticae, ibi: super quo nostri Regentis Cancellariam conscientiam, &c. dubitatur quo modo potest onerari, super iis concientia Regentis Cancellariam, cum is non habeat, nec habere potest notitiam omnium causarun, nec earum antiquitatem: forsan congruentius esset, quod quilibet Relator haberet memoriale suarum causarum, & earum antiquitatum, ac qualitatum. Sancimus, & ordinamus quod quilibet Relator habeat librum, in quo continuet suo ordine processus omnes, postquam fuerit conclusum in causa, vt in Cathalonia obseruatur: facta distinctione inter causas summarias, & plenarias, vt sic ad antiquitatem causarum possit haberi respectus, qualis de iure, vel alias habendus erit: de quibus habita notitia per Regentem Cancellariam, iustem conscientiam eius, cui praecipue cura administrationis iustitiae per Regem commissa est oneratur.

Ad dubium praeterea resultans ex verbis, viij. capituli eiusdem Pragmaticae, ibi eadem die, & hora redigi volumus, & continuari, &c. Nunquid si aliquis, seu aliqui ex Doctoribus Regijs, qui forsan contrarij voti fuerint, velint votum suum afferre in scriptis, cum suis motiuis, quod forsan, nisi in studio camerario ordinari non poterit: aut forsan Relator, cui conclusionem ordinare incumbet cum suis motivis, maius tempus postulabit, sit eadem die, & hora post votatam causam, adimplere nequibit. Sic duximus respondendum, quod ad votandum accedant Consiliari instructi; & si omnes instructi non sint, non procedatur ad votandum. Post vota autem voce per omnes Praestita, conclusio scribatur secundum votum maioris partis, vt in pragmatica continetur. Quod si aliquis ex Consiliarijs votum suum motiuis in scriptis tradere voluerit, poterit postea illud Secretario Consilii tradere: qui illud conclusioni iam factae interferat: nam hoc non repugnat, quin instrumentum de conclusione antea receptum habeatur pro perfecto, & ita in Cataloniae Rota obseruatur.

Super eo vero quod ex verbis eiusdem capitis, ibi, de quo secreto tenendo, &c. visum fuit proponentibus, idem statuendum fore de omnibus qui in Regia Audientia seu Consilio Criminali interesse debeant, vsque ad Locumtenentem Generalem inclusiuem, alias non videtur sufficienter prouisum. Sancimus, prouidemus, & declaramus, quod secretum per omnes qui in Consilio Criminali, vel Regia Audientia Ciuili interfuerint, obseruari debet, sub poenis a iure, & alias statutis; de quo iuramentum praestari habeant Scribae, & Secretarij, vt prouisum fuit. Quo vero ad Locumtenentem Generalem, & Regios Consiliarios, non est opus alio iuramento quam eo, quo astricti sunt in ingressu officiorum: in quo etiam obseruantia Secretarij includitur.

Praeterea cum ex verbis xij capituli eiusdem Pragmaticae, ibi: si fuerint reuocatoria ad nos &c. dubium ortum fuerit, an intelligatur etiam de causis quantumcunque minimis, quae per appellationem aut alias in Regia Audientia ventilatae fuerint, & decisae; quia videtur maximum inconueniens, cum sine periculo, & magnis expensis non detur aditus ad supremum Regium Consilium. Ideoque tali in casu, vsque ad certam quantitatem videtur disponendum, & ordinandum quod stetur posteriori sententiae, tamquam latae cum maiori examine, & discutione. Sancimus, & declaramus, quod nulla appellatio possit interponi ad nos, & nostrum Sacrum Supremum Regium Consilium, etiam si secunda sententia fuerit revocatoria nisi in causis excedentibus termille libras monetae Maioricen.

Item aliam dubitationem ex verbis eiusdem xij. capituli ortam, ibi: dum dicitur, quibusuis litigantibus, si ipsi voluerint, &c. An scilicet intelligatur vtraque parte volente, an vero sufficiat alteram partem id velle, quod causa supplicationis ad Supraemum Consilium trahatur. Declarantes sancimus, quod sufficit, quod pars quae subcubuit, velit supplicationis causam ad Sacrum Supraemum Regium Concilium trahere; in causis summam, seu valorem trium mille librarum monetae Maioricensis excedentibus.

Super eo etiam dubio quod ex verbis, xiij. capituli dictae nostrae Pragmaticae, ibi, ad deducendum, & allegandum, & ibi, deducere, & probare, &c. propositum fuit, scilicet, quid si sit interloqutoria, seu supplicationis causa, quae de iure communi, & iuxta Regni Ordinationes ex eisdem actis est decidenda. Sancimus, ordinamus, & declaramus, quod seruentur super his Ordinationes Regni.

Insuper etiam, quia dubitatum fuit, an capitulum xvj. dictae nostrae Pragmaticae intelligatur, ne causae minores centum librarum Barchinonensium, evocentur in prima instantia tantum cum videatur causas appellationum ratione superioritatis, ad Regiam audientiam euocari debere; etiam minores, & sine alia qualitate: & tam appellationum ab interloqutoriis, quam difinitiuis Baiuli, & Vicarii; & prout in curia gubernationis solitum est fieri. Sic duximus declarandum, & sancimus, & declaramus, quod de causis primae instantiae tantum disponitur in dicto xvj. capite, vt non possint ad Regiam Audientiam euocari, si minores sunt centum librarum (menetae) monetae Barchinonensis. De causis vero appellationum quarumcumque qualitatum existant, non est dubitandum quod in Regia Audientia tractandae sint; (cruz) nisi Priuilegio speciali inferioribus earum cognitio concessa fuisset; vel prohibeatur appellatio, & dicta Priuilegia obseruentur.

Item, quia dubitatum fuit, * quod praedictum capitulum xvj. solum disponat de causis minoribus centum librarum curiarum Baiuli, & Vicarii non euocandis, & sine qualitate: quid de causis curiarum aliorum Baiulorum partis forensis, cum praetendatur de illis nihil fuisse dispositum.

Et quis pauper reputabitur, vt eius causa evocari possit: & qua forma vtendum erit, vt id dicernatur. Sancimus, & declaramus, quod id quod dispositum fuit eo capite, de non euocandis causis minoribus centum librarum, Ciuitatem, & totum Regnum Maioricarum comprehendit expresse. Et super prohibitione, & admissione qualitatum ex quibus causae maiores euocari poterunt, remittitur arbitrio Relatorum, & Regiae Audientiae, iuxta iuris dispositionem.

Insuper, & vltimo cum super dispositis in xvij. capitulo dictae nostrae Pragmaticae dubitatum fuerit, an in Audientia verbali Locumtenens Generalis cognoscet de causis arduis, magni perderis, & iuris, vel facti indaginem requirentibus, & an a provisionibus, seu sententijs, tam quae proferuntur in dicta Audientia verbali Locumtenentis Generalis quam dicti Regentis, licebit ad regiam Audientiam supplicare: idque, indistinctae in omnibus causis, etiam minimis: & an in dictis Audientiis uerbalibus tractari poterunt omnes causae quarum capax erit etiam Curia Vicarii, & baiulorum forensium videlicet coram Locumtenente generali sine limitatione quantitatis: & in Audientia Regentis Cancellariam,

vsque ad viginti libras Barchinononses, prout in Regia Pragmatica disponitur. Sanctimus, prouidemus, & declamus, quod cognitio causarum verbalium que Locumtenenti Generali singulis diebus veneris committitur ad subuensionem pauperum, viduarum, pupillorum, & aliarum miserabilium personarum, introducta fuit vt absque sumtibus, summarie iustitiam consequi possint. Nec fuit intentionis nostrae nec est, causas quae requirant altioraem indaginem aut aliam extrinsecam cognitionem, summario iudicio committere. A sententijs autem quae in dicto verbali iudicio per dictum nostrum Locumtenentem generalem proferentur, liceat suplicare ad Regiam Audientiam, demptis iis quae in causis minimis ferentur. Volumus tamen sanctimus, & ordinamus, ac etiam declaramus, quod cognitio dictarum causarum verbalium fiat secundum consuetudinem, Priuilegia, & Franchesias curiarum Vicarii, & Baiuli, & aliorum tribunalium dicti Regni; quibus nullatenus intendimus praeiudicare.

Ne itaque super praemissis amplius haesitetur, & vt dicta nostra Pracmatica sanctio suum debitum fortiatur effectum, Reuerendum in Christo patrem Episcopum Maioricen. & alias Ecclesiasticas personas Regni praedicti Maioricarum, & Insularum eidem adiacencium requirimus, & hortamur; Spectabili vero Magnifico, & dilectis Conciliariis, Locumtenenti, & Capitaneo generali nostro in dicto Regno, Regenti Cancellariam, Doctoribus dictae Regiae Audientiae, Regio Procuratori, Fiscique aduocato, ac iudici Regiae Curiae, gerentibusque vices nostri generalis Gubernatoris in praefatis Insulis Minoricarum, & Euicae; & Baiulis, Vicariis, subbaiulis, subuicariis, Alguaziris, Virgariis, & Portariis, Magnificis quoque Militibus, Richis hominibus, Iuratis, etiam Conciliis, & vniuersitatibus dicte Ciuitatis Maioricarum, & aliorum oppidorum, & villarum regni, & Insulatum praefatarum, ceterisque officialibus, & subditis nostris maioribus, & minoribus in dicto Regno Maioricarum, & Insulis adiacentibus constitutis, & constituendis, ipsorumqve officialium locumtenentium seu officia ipsa regentibus, praesentibus, & futuris, dicimus, praecipimus, & iubemus ad incursum nostrae Regiae indignationis, & irae, poenaeque florenorum auri Aragonum trium mille nostris Regijs inferendorum aerarijs, priuationisque officiorum, quod praesentem nostram declarationem, quam etiam Pragmaticae sanctionis praedicte partem esse, & eiusdem vim, robur, ac efficaciam obtinere decernimus, & omnia, & singula in ea contenta teneant firmiter, & obseruent, tenerique, & inuiolabiliter obseruari faciant per quos deceat, cauti secus agere fieri ve permittere ratione aliqua seu causa, si dicte Ecclesiasticae personae nobis morem gerere, coeteri vero officiales, & subditi nostri, prater irae, & indignationis nostrae incursum, poenam praeappositam cupiunt evitare. In cuius rei testimonium praesentem fieri iussimus nostro Regio communi Sigillo a tergo munitam. Datis in Aranjuez, die xxv mensis Apprilis, Anno á Natiuitate Domini. M.D.l.xxij.

                                            YO EL REY.

Vt. Don Berñ. Vicecancel. Vt. Loris Regens.

Vt Comes. G. Thes.

Vt. Campi Regens. Vt. Sapena Regens.

Vt. Talayero, pro Conser. Generali.

PRAGMATICA SANCTIO INSTITVTIONES REGIAE AVDIENTIAE, IN HOC BALEARIVM REGNO.

PRAGMATICA

SANCTIO INSTITVTIONES REGIAE AVDIENTIAE, IN HOC BALEARIVM REGNO.

NOS Philippus (Felipe II) Dei gratia Rex Castellae, Aragonum, Legionis, vtriusque Siciliae, Hierusalem, Vngariae, Dalmatiae, Croatiae. Nauarrae, Granatae, Toleti, Valentiae, Gallitiae, Maioricarum, Hispalis, Sardiniae, Cordubae. Corcicae, Murciae, Giennis, Algarbi, Algezirae, Gibraltaris, Insularum Canariae, necnon Indiarum, Insularum, & terre (rerre) firmae maris Oceani; Archidux Autriae, Dux Burgundiae, Brauantiae, & Mediolani; Comes Barchinonae, Flandriae, & Tirolis, Dominus Viscayae, & Molinae; Dux Attenarum, & Neopatriae; Comes Rossilionis, & Ceritaniae: Marchio Oristani, & Gotianj. Et si maiores nostri solerti studio, summaque cura & vigilancia intenderint res Prouinciarum & Regnorum suorum ita ordinare, & statuere, quod ipsorum Respublicae firma conuersatione, & augmento gubernaretur; quia tamen aliquando experientia rerum omnium magistra temporum varietate, & successu ostendit iam prouisis aliquid addere, aut detrahere, vel ea in totum mutare debere, consentaneum esse duximus id facere quando necessitas, aut humilium subditorum petitio exposcit. Animaduertentes igitur Regnum nostrum Maioricarum ex antiqua Ordinatione gubernatum fuisse, & nunc gubernari per vnum Locumtenentem Generalem, & duos Iurisperitos Consiliorios nostros, quorum alter est Regens Cancellariam, alter vero Fisci, & Patrimonij nostri Aduocatus, qui soliti sunt iura vnicuique; tam in Ciuilibus, quam in Criminalibus reddere, excepto quod in causis supplicationis seu appellationis, dictus Locumtenens Generalis consueuit alium Doctorem assumere vice, & loco Regentis Cansellariam, aut illius cuius Concilio sentencias, a quibus fuit supplicatum, vel appellatum protulit: ne eiusdem Iurisconsulti voto primae, & secunda sententiae proferrentur. Et licet Regnum iam dictum hucusque fuerit forma memorata fatis commodem, gubernatum, considerata tamen ipsius Regni qualitate incolarumque, & habitatorum eiusdem in quo, quam plu-plures existunt pauperes, ac alij diuites; qui inter se diuersas causas, & negotia tractant non modicae aestimationis, & valoris, ac etiam importantiae quae merito debent per plures Iurium professores maiori authoritate, studio, & discussione tractari, decidi, & terminari: & ne pauperes quorum facultates, ad supportandos graues litium sumptus non suppetunt, propter deffectum iudicum, causas proprias pro derelictis haberent, aut eas non prosequi cogantur, aut ad nos cum personarum, & bonorum iactura recurrere. His igitur, nostrum Regium animum digne mouentibus, perpensis attente; accedenteque ad hoc per humili supplicatione dilecti nostri Antonij Cotoner Syndici, Procuratoris, ac Nuncij Vniuersitatis dicti Regni, ad id specialiter ad nos missi, & destinati, non modo vtile, sed valde necessarium nobis visum est, pro bona eiusdem Regni gubernatione, optimaque, & maiori ac magis expedita Iustitiae administratione, (cruz) Rotam, siue Regiam Audientiam, aut Regium Concilium plurium consultorum in eo Regno, & Insulis adiacentibus, * (* Rotae nomen, antiquum & cur ita dictum. Pet. Grego. In Syntag. Iur. Univer. Lib. 15. c.24.n.15. In causis appellationum. ) Minoricarum scilicet, & Euicae, formare, erigere, & creare. Quam obrem tenore praesentis Pragmaticae sanctionis cunctis temporibus valiturae. deque nostri certa scientia, & auctoritate deliberare, & consulto, nostri Sacri supremi Consilij matura deliberatione praecunte: statuimus, sancimus, & ordinamus, quod deinceps in dicto nostro Maioricarum Regno, & Insulis eisdem adiecentibus (al margen izquierdo: Regiae Audientiae auditorum sex Iuris peritorum constat.)

sit, & constituatur Rota, siue Regia Audiencia: in qua praesideat noster Locumtenens Generalis, qui nunc est & pro tempore fuerit in eo Regno, modo, & forma sequentibus.

PRIMO siquidem quod sex Iurisconsulti in Iure Ciuili, vel Canonico graduati, sint, & creentur in ea Consiliarij nostri sicuti Nos cum praesenti dictam Rotam, siue Regiam Audientiam formando, & erigendo nominamus, & eidem deputamus scilicet nostrum Regentem Cancellariam, & Fisci (Fici) Aduocatum, qui nunc sunt in dicto Regno, & qui pro tempore fuerint in eodem, ac etiam quatuor alios Iurisperitos per nos seorsum nostris cum Regijs Priuilegijs solita forma, de prout decet expediendis, nominatos, seu in posterum nominandos, duos scilicet dicti Regni Maioricarum, si tamen in eo habiles, & idonei ad dictum munus obeundum arbitrio nostro reperirentur, reliquos vero aliunde, quam ex dicto Regno Maioricarum nominandos per Nos, habiles tamen, & idoneos, ex terris, & ditionibus nostrae Coronae, Aragonum, pro ut nobis visum fuerit fieri debere: quorum vltimo admissus officium Iudicis curiae, negotijs, & causis criminalibus vacando, regat, & exerceat. Qui quatuor Doctores, antequam exercicio dictorum officiorum se immisceant, teneantur iurare, & homagium solitum praestare in posse dicti nostri Locumtenentis, Generalis, vel Regentis Cancellariam, aut illius ad quem expectet, de bene fideliter, & legaliter in exercitio dictorum suorum officiorum se habendo, & de (cruz) seruando secreta dictae Regiae Audientiae, & alia omnia & singula faciendo, ad quae teneatur, & stricti existant, sic, & quemadmodum dictus Regens Cancellariam, & Fisci Aduocatus in dicto Regno, soliti sunt iure. Et ex dictis sex Iuris peritis, Rotam, sive Regiam Audientiam in dicto Maioricarum Regno, quinque ex eis (dempto scilicet, Aduocato Fiscali qui in criminibus, fiscalibus causis tantum solam interessentiam habet, vt infra dicetur) assistant, & consulant nostro Locumtenenti Generali in dicto Regno; omnesque, & quasuis causis motas, & de coetero mouendas, tam Ciuiles, quam Criminales respectiue, ac etiam negotia cuiusuis qualitatis, & naturae existant; audiant, tractent, votent, iudicent, decidant, ac sententialiter (deretminent) determinent, & finiant. Quae quidem Rota, siue Regia Audientia manere, residere, & celebrari debeat in Ciuitate nostra Maioricarum in Castro, siue Regio Palacio, in eadem sito, & alibiquam in dicta Ciuitate non celebretur, nec celebrari possit, nisi tempore pestis, vel ex alia vrgentissima causa: quo casu decernimus, quod mutetur, & rransferatur transferatur in Ciuitatem, aut Opidum eitsdem Regni; dictis Locumtenenti Generali, & Conciliarijs, nostris bene visum. Cui Regiae Audienciae praesit, & praesidere debeat, vt dictum est, praedictus Locumtenens Generalis noster, qui nunc est & pro tempore fuerit; & eo absente aut aliás legitime impedito, quo ad gubernationem Regni, & exercitium rei militaris, & bellicae, praesit is quem Locumtenens, Generalis nominauerit; & si non nominauerit presidat, quo ad predicta noster Regius Procurator, qui nunc est, & pro tempore fuerit ad nostrum beneplacitum. Quo vero ad exercitium, & administrationem iustitiae, dictus Regens Cancellariam; qui ad praesens est, vel qui in futurum erit. Et dicto Regente similiter impedito, aut absente, vel mortuo decernimus & sancimus, quod praesit antiquior ex Conciliarijs eiusdem Regiae Audientiae, cum simili potestate, ac praeminencia, qua dictus noster Vicecancellarius, vel Regens Cansellariam si presens esset vteretur. Declarando eum esse antiquiorem in dicta Regia Audiencia, qui prius ad exercitium sui ofiicij existerit admissus. Et si forte duo, vel plures fuerint vno eodem tempore admissi, illum antiquiorem decernimus, qui prius nobis, aut Caesareae Maiestatis Caroli V. Imperatoris Patris, & Domini mei colendissimi foelicis recordationis, in aliquo Regio officio ei commisso inseruierit; aut prius gradum doctoratus in Iure Canonico, aut Ciuili obtinuerit. (Notas a la derecha e izquierda que se omiten a partir de aquí, o sea, pág. 161 del pdf.)

Satuimus insuper, & ordinamus quod praedicti Consiliarij omnibus diebus non feriatis congregentur in dicto Castro, seu Regio Palatio, ad dictam Regiam Audientiam celebrandam, & expeditioni causarum vacandum; in qua residere habeant per spatium trium horarum, scilicet a primo die mensis Octobris vsque ad festum Paschae Resurrectionis, ab octaua hora ante meridiem, vsque ad vndecimam; & post meridiem, pro expeditione causarum Criminalium, & aliorum negotiorum bonum regimen, & gubernationem dicti Regni concernentium diebus Lunae, & Mercurij, & Veneris per spacium duarum horarum vel plurium arbitrio nostri Locumtenentis Generalis, iuxta negotiorum concursum, & qualitates in eodem palatio, seu Castro Regio conuenire habeant. Et a festis Paschae, Resurrectionis, vsque ad festum Sancti Michaellis mensis Septembris, accedere, & conuenire habeant mane, a septima hora vsque ad decimam, & post meridiem, tribus diebus supra memoratis per duarum horarum spacium, vt dictum est. Ita vt ante meridiem teneantur assistere in dicta Regia Audientia singulis diebus non feriatis, tribus horis continuis: & post meridiem, per duas horas diebus iam designatis. Quibus, si feriati fuerint, dies non feriati immediate sequentes succedant dant ad causarum criminalium expeditionem. Et diebus Sabbatinis, vel die praecedenti non feriata cuiuslibet hebdommadae, per totum annum dicti nostri sex Consiliarij post meridiem visitent, & visitare habeant vna cum Locumtenente Generali, vel sine eo, si absens fuerit, aut legittime impeditus, vel si accedere noluerit, Carceres Regios, & carceratos in eisdem:

& ibidem per duas aut tres horas assistant, iuxta negotiorum importantiam. Fiatque relatio per Iudicem Curiae Regiae de titulo criminis vniuscuiusque Rei, seu carcerati: & in quo puncto processus vniuscuiusque existat, & quicquid in eo supersit agendum. De quorum carceratorum numero, ac statu inquisitionis, memoriale qualibet die Sabbati fiat per commetariensem, vna cum Iudice Curiae: & tam dicto Locumtenenti Generali, quam Vicecancellario, vel Regenti Cancellariam, Fisci Aduocato, & alijs Doctoribus Regiae Audientiae tradatur: nec non etiam ibidem inquirant, an dicti carcerati per commentariensem, & alios carcerum custodes bene tractentur, an vero illicitis exactionibus, vel alias vexentur: super quo concientias eorum oneramus. Et quoniam tempus statutum, & praefixum dictis nostris Consiliarijs assistendi in dicta Regia Audientia, & consilio Criminali satis competens est, expeditioni causarum Ciuilium, & Criminalium, &

si is ordo non seruetur, maxime impedirentur dicti Consiliarij sirca studium particulare, quod in recognoscendis processibus & dubijs in iure circa illos occurentibus accurate, & diligenter (ut decet) & de eis confidimus, resoluendis, & decidendis impendere debent: atque ita, & alias negotia indigesta absque debita discutione tractarentur. Propterea ad euitandum confusionem negotiorum quae solet adesse vbi ordo abest: statuimus, sancimus, & ordinamus quod noster Locumtenens Generalis, non detineat, nec detinere possit dictos Consiliarios in dicta Regia Audiencia vltra dictas tres, & duas horas respectiue praefixas: nisi vrgens aliqua necessitas, vel negotij alicuius arduitas aliud exposceret: super quo, tam dicti nostri Locumtenris Generalis, quam dictorum Consiliariorum conscientias oneramus.

Statuimus praeterea, atque sancimus quod nullus alius interueniat, nec interuenire possit in dicta Regia Audientia vltra dictos sex Consiliarios: praeterquam, cum negotia fiscalia non patrimonialia tractabuntur: In quibus patrimonialibus volumus quod dicto Procuratori Regio, nec eius officio fiat praeiudicium aliquod in cognitione, & examinatione causarum; sed quod obseruentur Regiae Pragmaticae dicto officio concessae. Et sic declaramus, quod cum dicta negotia fiscalia non Patrimonialia tractabuntur, in dicta Regia Audientia,

vocari posse Regium Procuratorem Procuraaorem nostrum in eodem Regno ad dicta negocia audienda, & tractanda si eius assistentia dictis Locumtenenti, & Consiliarijs visa fuerint necessaria.

In concludendis autem, & votandis dictis negocijs nolumus eum interesse, post quam aderit Fisci Aduocatus, cuius sola praesentia in negotijs fiscalibus decidendis sufficiens est. (cruz) Quotiens vero de componendis, seu remittendis criminibus tractabitur in Consilijs Criminalibus, & maximé in Regi* visita, dictum Procuratorem Regium, quia etiam Regiae Thesauriae administrationem habet interesse volumus, tam in tractandis, quam in concludendis compositionibus, & alijs negotijs Criminalibus. Et omni casu interessentiae dicti Procuratoris Regij in consiijs, volumus eum obtinere primum locum in sedendo post vicecancellarium, vel Regentem Cancellariam, & suo casu antiquiorem Consiliarium nostrum: nostrum vero fisci Aduocatum vltimum locum post omnes Consiliarios. Volumus tamen, & expresse sancimus, quod noster Regens Cancellariam, & Fisci Aduocatus, qui nunc sunt, & pro tempore fuerint, sint Consultores ordinarij dicti Procuratoris Regij, in omnibus dubijs in dicto officio Procurationis Regiae occurrentibus.

Sancimus insuper, & ordinamus, quod omnes causae, ac negotia, quae in dicta Regia Audiencia introducentur, ac quae iam de praesenti coram nostro Regente Cancellariam, & alijs Regiis commissarijs forte pendent indecisse, distriuantur, & committantur inter dictos Regentem, & Consiliarios per dictum Regentem Cancellariam tantum, & suo casu per antiquiorem arbitrio suo, ad colligendum, & referendum tantum, praeterquam quod, consiliario nostro, qui officium ludicis Curiae exercebit, comissiones causarum ciuilium fieri prohibemus: vt instruendis processibus criminalibus & expeditioni causarum, & negotiorum criminalium intentius vacare possit. Relatione vero omnium, & singularum causarum

dictae Regiae Audientiae, super meritis diffinitiuae & tantum; in eadem Regia Audientia fieri volumus palam, & publice coram par ibus & earum Aduocatis si adesse voluerint. Et relatione facta in eadem Regia Audientia (vt dictum est) super meritis diffinitiuae; causas omnes votari concludi, & decidi volumus. Abdicantes cum praesenti Consiliarijs iam dictis, facultatem assignandi ad Relationem, vel sententiam super meritis diffinitiuae, in causis eis commissis, quae in Regia Audientia votari, & concludi habent, absque permissu, & voluntate Vicecancellarij, vel Regentis Cancellariae, aut dicti antiquioris Conciliarij suo casu: vt confusio, & turbatio negotiorum vitetur; & ne vnus alium impediat. In votandis autem causis, & negotijs dictae Regiae Audientiae, Satuimus, & ordinamus, quod Relator causae, siue negotij de quo tractabitur sit primus, & deinde in causis Ciuilibus secundum votum praebeat modernior Consiliarius, & post eum reliqui, ordine successiuo; ita vt Vicecancellarius, vel Regens Cancellariam, vel Antiquior Consiliarius suo casu, sit vltimus in votando. In negotijs vero Criminalibus, & fiscalibus, solam interessentiam habeat Fisci Aduocatus.

Et quoniam iustum est dictis nostris Consiliarijs competentia salaria pro aliquali remuneratione laboris, quem in administratione Iustitiae, & bono regimine Regni praedicti suscepturi sunt, constituere; Statuimus, Sancimus, & ordinamus, quod attento iam ex nostris Regijs Aerarijs dicto Regenti Cancellariam, & Fisci Aduocato certa salaria ordinaria assignata sunt, reliquis quatuor Doctoribus qui vigore, & pro executione praesentis nostrae Pragmaticae sanctionis, per nos (vt dictum est) nominabuntur, constituantur, & assignentur ducentum quinquaginta Ducati Catalani annui: valentes, quadringentas libras monetae Maioricarum, pro quolibet: exoluendi scilicet duobus ex eis; ex, & de iuribus, redditibus, & emolumentis, nostrae Regiae Procurationis dicti Regni, & alijs duobus; ex, & de iuribus redditibus, & emolumentis Vniuersitatis dicti Regni Maioricarum: per quatuor aequales solutiones singulis tribus mensibus: remittendo formam Consignationis dicti salarij, & executionis illius, dicto nostro Locumtenenti Generali, & Regenti Cancellariam, ac Regio Procuratori, ad quorum cognitionem conficiantur obligationes, & instrumenta necessaria.

Statuimus etiam sancimus, & ordinamus, quod deinceps ex causis, & negotijs Criminalibus per dictos nostros Consiliarios, nullum recipiatur salarium: demptis suo casu, Auerijs, prout inferius disponetur. Et quod salaria causarum Civilium dictis Consiliarijs pertinentia, quae ad rationem quatuor denariorum monetae Maioricensis pro qualibet libra eiusdem monetae, pro ut actenus exigi solitum est, taxamus, ita tamen, quod non possint excedere summan quinquaginta librarum dicte monetae, pro qualibet quantúvis magna causa & tam pro prima, quam secunda instantia. Et si super incertitudine valoris causarum, quaestio erit inter partes, vel dictos Consiliarios; seruetur forma, Priuilegij super hoc concessi. Deponantur, & deponi habeant per partes apud tabulam depositorum, siue communem dictae Vniuersitatis: & etiam inde extrahantur secundum modum, & formam ordinandam ad partem, per nostrum Locumtenentem Generalem, Regentem Cancellariam, & Procuratorem Regium; tunc demum, cum ad relationem fuerit assignatum: dictaque salaria diuidi, & distribui, volumus, aequaliter inter dictos Consiliarios singulis tribus mensibus, cum sentencia diffinitiua, causae fuerint terminatae; vel sententiae Scribae Causae, ad eas publicandas traditae; ita quod iam Relator causae, seu Relatores functi fuerint officijs suis. De quo administratoribus dictae tabulae, ante diuisionem fiendam constare habeat, per albaranum manu Regentis Cancellariam, vel antiquioris Consiliarij, suo casu firmatum. Cumque dictis nostris Consiliarijs, ex dictorum salariorum perceptione, & ex dicti ordinarij salarij assignatione, competenter consultum sit: tollimus, & abdicamus eisdem facultatem patrocinandi, consulendi, vel officium Aduocati exercendi palam, vel occultem; aut salaria, pensiones, quitationes, largitiones, nec munera accipiendi quauis causa, vel colore; a quibusuis corporibus, Vniuersitatibus, & alijs personis cuiuscunque status, vel conditionis existant.

Auerias vero, ex negotijs, & factis criminalibus procedentes, quae actenus certo modo diuidi solitae sunt; attenta adiunctione Iudicis Curiae pro expeditione dictorum negotiorum criminalium, qui praecipué, & peculiariter eorum pondus sustinere debet, ante alios omnes Consiliarios; Statuimus, sancimus, & ordinamus, quod deinceps diuidantur modo sequenti, scilicet quod nostro Locumtenenti Generali tradantur sexdecim denarij, Regenti Cancellariam 8. denarij, Iudici Regiae Curiae vnus solidus seu duodecim denarij, Fisci Aduocato sex denarij, & aiij sex denarij Procuratori Fiscali.

Vlterius etiam sancimus, statuimus, & ordinamus, quod causae quae in dicta Regia Audientia tractabuntur, expediantur per dictos nostros Consiliarios iuxta ipsarum antiquitatem, & prioritatem; sicque in earum expeditione, ordo prioritatis seruetur: nisi qualitas causae recétioris, iuxta iuris formam aliud exposceret; vel in eo puncto esset causa recentior, quod facilius, & citius expedire posset, quam quae eam praecederet:

vel alias partes praecedentium, vel antiquiorum causarum, earum expeditioni non insisterent, recentiorum vero soliciti essent circa earum expeditionem: quibus subueniendum est super quo nostri Regentis Cancellariam conscientiam oneramus.

Volumus autem, & ordinamus, quod inchoata relatione vnius causae per aliquem ex dictis nostris Consiliarijs, nec fiat per eundem transitus ad aliam, donec incoata debitum finem acceperit: nisi aliquod legitimum impedimentum successerit; vel ab ipsis partibus, vel propter dubia in facto; vel Iure occurrentia causarum: quo casu, possit idem relator, iterum aliam causam expediendam assumere, in tempore sibi competenti.

Sancimus etiam, & ordinamus, quod quotiescunque dicti Consiliarij inceperint votare in aliqua causa ciuili, vel criminali, non possint a loco Audientiae exire, vel recedere causa, vel negotio non concluso, & per omnes votato: etiam si noster Locumtenens Generalis, qui nunc est, & pro tempore fuerit, aliud iuberet. Votaque omnium tali casu in scripturam publicam, per Scribam, vel Secretarium dictae Regiae Audientiae eadem die, & hora redigi volumus, & continuari deinde, in libro qui intitulatur, Liber Consiliorum Regiae Audientiae; quam apud nostrum Regentem Cancellariam, & suo casu apud antiquiorem Consiliarium continuo manere, & custodiri volumus, & ordinamus; ne secreta votorum, si aliquando diuersa fuerint partibus, vel alijs, innorescant: de quo secreto tenendo, dictos Scribas, seu secretarios dictae Regiae audientiae, qui nunc sunt; & pro tempore

fuerint, iuramentum apud dictum nostrum Regentem Cancellariam praestari volumus, & iubemus.
Item sancimus, & ordinamus, quod tam dictus noster Locumtenens Generalis, quam Regens Cancellariam, & suo casu, Antiquior Consiliarius, in decisionibus causarum, tam ciuilium quam criminalium, & aliorum negotiorum, quae in dicta Regia Audientia tractabuntur, concludere habeant cum voto dictorum Consiliariorum; vel si discordes fuerint, cum voto maioris partis eorum: & dictam maioris partis determinationem sequi, & exequi, iuxta Iuris dispositionem, aut franchesiarum Priuilegiorum, & Pragmat. dicti Regni tenentur. Et si dicti Consiliarij pares fuerint in votis, volumus, & decernimus, vota illa praeualere, cum quibus dictus Vicecancellarius, vel Regens Cancellariam, concurret; etiam si praesideat in dicta Regia Audiencia noster Locumtenés Generalis. Et omni casu

volumus, & ordinamus, quod facta deliberatione, & conclusione in scriptis redacta, in quolibet negotio, & causa, tam ciuili, quam criminali, publicari habeat sententia, seu decisio in ea causa vel negotio facta; intra tres dies iuridicos tunc proxime, & immediate sequentes: si a partibus, vel altera earum petatur, quam publicationem, & suo casu, executionem, per nostrum Locumtenentem Generalem impediri, aut differri nolumus, immo expresse prohibemus,

Insuper, quia maxime conuenit bonae administrationi iustitiae quod dicti nostri Consiliarij cum libertate, vota sua in omnibus negotijs, & causis praebeant, atque explicent: Statuimus, sancimus, & ordinanamus, quod noster Locumtenens. Gener. qui nunc est; & pro tempore fuerit in dicto Regno, directem vel indirectem per interpositas personas, aut alias, tam in tractatu negotiorum, & causarum, in dicta Regia Audientia, quam extra eam, intentum, aut votum suum non aperiat, dictis Consiliarijs; nec inter votandum eos interrumpat, nec alia faciat per quae, dicti Consiliarij minus libere vota sua prabeant: super quo dicti nostri Locumtenentis Generalis conscientiam oneramus.

Insuper vt obuietur frustratorijs dilationibus, quae multoties per partes quaeruntur Iudices seu Relatores vt suspectos recusando, Statuimus, sancimus, & ordinamus, quod pars quae voluerit allegare, & deducere suspiciones contra Relatorem causae; illas teneatur deducere, & propotiere intra tres dies computandos, a die qua commissio dictae causae sibi innotuerit. Quae si legittimae Regiae Audientiae, visae fuerint, eadem die qua proponentur, intimari, & notificari habeant alteri parti, ex prouisione in Regia Audientia facienda: & dicta pars altera, dictis suspicionibus respondere teneatut. Et intra sex dies post dictos duos immediate subsequentes, Regens Cancellariam, remoto eo qui suspectus allegatus fuerit, vna cum reliquis Consiliarij super dictis suspicionibus declarare teneatur iuxta iuris regulas; procedendo in praedictis summarie, & absque alio ordine iudiciario, quam dictum est. A qua declaratione, nulla partium possit supplicare, recursum interponere, aut reuisionem petere. Quod si non contra Relatorem sed contra alium ex dictis nostris Regente, vel Consiliarijs suspiciones proponentur; Volumus, & ordinamus eas proponi & deduci debere, intra tres dies continuos postquam causae suspicionis ortae fuerint, vel ad notitiam partis eas proponentis deuenerint, de quo ante quam admittatur pars ad probandum, iuramentum praestari habeat ad sancta quatuor Euangelia in manibus, & posse dicti Regentis Cansellariam; alias nullatenus ad eas prosequendum admittatur. Et si iurauerit, vt dictum est, seruetur in earum declaratione ordo, & tempus proxime dictum. Volumus tamen, & declaramus quod si pars, que suspiciones proponet, succubuerit, vel ex defectu probationum, vel quod non legittimas proposuerit iuxta iuris dispositionem, mulctetur, in viginti quinque libris: quae mulcta applicetur pro medietate Fisco Regio, & pro altera medietate pro alimentis carceratorum pauperum.

Et quoniam grauatis, & oppressis remedium appellationis & supplicationis a iure indultum est, id circo, Statuimus, sancimus, & ordinamus, quod a sententijs latis in causis quae in

Regia Audientia, ut dictum est, concludentur, supplicari possit ad eandem Regiam Audientiam; & causae dictae supplicationis commiti habeant per dictum Regentem Cancellariam alteri ex dictis Consilarijs pro relatione facienda tantum: & decidi habeant in eadem Regia Audientia, modo, & forma in decisione causarum in prima instantia statutis. A sententiis vero quae in dictis supplicationum causis, per dictam Regiam Audientiam tam deliberato, digesto, ac maturo consilio proferentur, si priorum confirmatoriae fuerint vlterius supplicandi facultatem omnino abdicamus; si vero fuerint revocatoriae ad Nos, & nostrum Sacrum supremum Consilium supplicari posse volumus: & etiam quod liceat, & sit permissum quibusuis litigantibus, si ipsi voluerint, supplicare, & recursum habere ad nos, seu nostrum Sacrum supraemum, & Regium Consilium, a sententijs diffinitiuis in dicta Regia Audientia ferendis: In causis quae summam, seu valorem trium mille librarum monetae Maioricencium excesserint.
Sancimus praeterea, & ordinamus quod omnes sententiae diffinitiuae in causis Ciuilibus latae, vel ferendae, etiam, si ab eis ad eandem Regiam Audientiam, vel ad nos, secundum modum, & formam proxime dictam supplicatum fuerit; executioni demandentur, rejectis illegitimis exceptionibus: praestita tamen prius cautione per partem, que executionem postulauerit. A sententijs vero interloquutorijs, seu prouisionibus quae super intermedijs, seu altercatis per partes propositis, per Relatores, proferentur, seu fient; siue de his in dicta Regia Audiencia relatio facta fuerit, siue non: Sancimus, & ordinamus, quod possit per partes peti reuisio, seu contrario imperio supplicari: & dicta supplicationis causa, eidem Relatori commitatur: per quem, facta relatione in eadem Regia Audiencia, decidi habeat cum voto maioris partis, & admitatur pars supplicans tali casu ad deducendum, producendum, & allegandum, quicquid producere deducere, & probare voluerit intra decem dies praecise, & peremptorie: quibus lapsis, ne littis cursus diiferatur, aut protuletur teneatur dictus Relator intra viginti dies dictam supplicationis causam expedire: a qua vltima declaratione, etsi primae contraria sit, nulli partium liceat vlterius supplicare. Et teneatur pars, quae dictam reuisionem petierit, seu contrario imperio supplicauerit, tertiam partem tertiae partis salarij totius causae, intradictos decem dies deponere: alias, dicta supplicationis causa declaratur deserta.

Statuimus, praeterea, & ordinamus, quod circa appellationes, vel supplicationes a sententijs diffinitiuis, vel interloquutorijs tormentorum in dicta Regia Audientia in causis criminalibus ferendis, seruentur Priuilegia dicti Regni, & consuetudines actenus obseruatae.

Quo vero ad euocationem, & cognitionem causarum prime instantiae Insularum Minoricarum, & Euicae, & alia bonum regimen, & statum eorum concernentia, quia non habetur pro nunc plena notitia Priuilegiorum, Franchesiarum, & aliorum Iurium dictarum insularum, reseruamus nobis facultatem ordinandi super praemissis, & alijs omnibus, pro ut melius visum fuerit expedire.

Volumus tamen, & ordinamus, quod cause minores, centum librarum monetae Barchinonae dictae nostrae Ciuitatis, & Regni Maioricarum, non possint ad dictam nostram Regiam Audientiam euocari; sed iliae in curijs Baiuli, & Vicarij respectiué pro vt ad vniuscuiusque eorum iurisdictionem pertinebant inchoari, prosequi, & finiri in prima instancia, habeant: maiores vero centum librarum, possint, ad dictam Regiam Audientiam euocari sub praetextibus, & qualitatibus paupertatis, & miserabilitatis, viduitatis, & pupillaritatis, & alijs quae a iure legittime reputantur, constito prius Relatori causae, de dictis maioritate, & qualitate.

Item sancimus, statuimus, & ordinamus: quod noster Locumtenens Generalis, in dicto Regno Maioricarum singulis diebus Veneris, cuiuslibet hebdommadae, teneat Audientiam verbalem (cruz) cum assistentia, & consilio Regentis Cancellariam seu suo casu (vt dictum est) antiquioris Doctoris dictae nostrae Regiae Audientiae pro pauperibus, & viduis, & pupillis, & alijs miserabilibus personis: & per hoc non cenceatur excusatus Regens Cancellariam ab audiendo causas verbales, vsque ad quantitatem viginti librarum Barchinonen. tantum, singulis diebus per spacium vnius horae integrae post meridiem, nec etiam censeatur excusati, Baiulus & Vicarius dictae Ciuitatis, & Regni absque tamen praefinitione, & limitatione quantitatis, & horae pro vt actenus, soliti sunt pro praedictis personis, pro ut de iure ad officium cuiusllibet eorum respectiue spectat causas dictarum personarum audire, & cum minoribus sumptibus, & expensis quo citius fieri poterit eas expedire seruatis tam in decisione, quam in expeditione earum Franchesiis, & Priuilegijs, & alijs de iure seruandis.

Volumus tamen, & ordinamus, quod priuilegia Pragmaticae Franchesiae, aut quaeuis alia Regia scripta, Vniuersitatibus, & singularibus personis dicti Regni concessa, & signanter Regiae prouisiones, & Priuilegia concessa curijs Baiuli, & Vicarjj Ciuitatis Maioricarum, & alijs officialibus nostris dicti Regni, & eorum Scribis; qui huic nostrae Pragmaticae sanctioni non contrarientur, custodiantur, & obseruentur ab omnibus inconcusse, sub poena quingentorum florenorum Auri Aragonum priuationisq; officiorum: eisq; regnicolae dicti Regni vtantur, & fruanrur pro vt actenus melius, & plenius fuerit in eorum vsu & pocessione remotis tamen quibuscunque abusibus, in praeiuditium, & lesionem dictorum Priuilegiorum.

Quapropter Reuerendum in Christo patrem Episcopum Maioric. & alias Ecclesiasticas personas Regni praedicti Maioric. & Insularum eidem adiacentium, Requirimus, & hortamur: Spectabili vero Mag. & dilectis Consiliarijs Locumtenenti Generali nostro in dicto Regno, Regenti Cancel. Doctoribus dictae R. A. Regio Procuratori, Fisciq; Aduocato, ac iudici Regiae Curiae gerentibusq; vices nostri Generalis Gubernatoris in praefatis Insulis Minoric. & Euicae Baiulis, Vicarijs, subbaiulis, subuicarijs, Alguazirijs, virgarijs, & portarijs, Magnificis quoq; Militibus, Richis hominibus, Iuratis etiam Concilijs, & Vniuersitatibus, dictae Ciuitatis Maioric. & aliorum Opidorum, & Villarum Regni, & Insularum praefatarum coeterisq; officialibus, & subditis nostris, maioribus, & minoribus in dictis Regno Maioric. & Insulis adiacentibus, constitutis, & constituendis ipsorumq; officialium Locumtenentibus, seu officia ipsa regentibus, praesentibus, & futuris; dicimus, praecipimus, & iubemus ad incursum nostra regiae indignationis, & irae, poeneq: florenorum Auri Aragonum trium mille nostris Regijs inferendorum Aerarijs, priuationisq; officiorum, quod nostram huiusmodi Pragmaticam sanctionem, & omnia, & singula in ea contenta, teneant firmiter, & obseruent, teneriq; & inviolabiliter obseruari faciant per quos deceat, cauti secus agere fieri ve permitere aliqua ratione seu causa sidictae Ecclesiasticae personae nobis morem gerere coeteri vero Officiales, & subditi nostri preter irae, & indignationis nostrae incursum poenam praeappositam cupiunt euitare. In cuius rei testimonium praesentes fieri iussimus nostro Regio Sigillo a tergo munitas. Datis in Aranjuez, die xj. mensis Maij Anno a Natiuitate Dni. MD lxxvi. (1571)

YO EL REY.

Vt. Don Berñ. Vicecancel. Vt Loris Regens.

Vt. Comes. G. Thes.

Vt. Sapena Regens. Vt. Sentis Regens,

Vt. Talayero, pro Conser. Generali.