viernes, 2 de abril de 2021

CRIDA REAL SOBRE LES NOVES ORDINACIONS

CRIDA REAL

SOBRE LES NOVES ORDINACIONS

que se han de tenir, y obseruar en la Real Audiencia de dit Regne de Mallorca.

Ara hojats queus fan á saber a tot hom generalment, de part del molt Illustre Señor Don Miquel de Moncada conseller de la S. C. R. Magestat del Rey Señor nostre, y y per aquell Lloctinent, y Capita General en lo present Regne de Mallorca, é Islas adiacens. Que com sa Magestad hauent eregit, e instituit vna noua Real Audiencia, o Rota en dit Regne entenent quey hauia necessitat de assentar aquella, y ordenar ab bons estils, y normes, lo que fins assi commodament no hauia pogut ferse; haja manat, y comes al molt Magnifich, y amat conseller seu Micer Bernat Iuan Poll; Regent la Cancellaria en dit Present Regne, y axi en lo Real Priuilegi de son offici, com ab altres Reals prouisions q

dita Real Audiencia assente, y componga segons los estils, orde, y norma dels del Principat de Cataluña, ó Regne de Valencia, confiant que com ha seruit a sa Magest. per molts añys en la vna, y en la altre tindra experiencia dels estils, y orde de aqlls; y assentara aquesta, a deguda forma de Cancellaria: transferint aquell per aquest effecta, de la Regencia de Valencia a la de aqvest Regne. Dit molt Magnifich Misser Bernat Iuan Poll ab summa vigilancia, y ab la diligencia necessaria; communicat primer ab sa Señoria, y Real Concell, y ab lo perer de tots ab conformitat: communicant tambe ab los Magnifichs Iurats de dit Regne, haya ordenat ab quins estils, normes, y orde se ha de procehir en dita real Audiencia, axi en las evocacions de las causes a ella, com en lo progres de elles: y altres coses conferens a la bona, y breu expedicio de la iusticia, pera la qual conue, que dits estils, y ordens se obseruen. Perço fa molt lllustre Señoria diu, notifica, y mana, que tot hom aja, y degue tenir, y obseruar, tinga, y obserue los dits estils, y orde de dita Real Audiencia, segons llur serie, y tenor: la obseruança, dels quals haya de començar dins vn mes apres de la praesent publicacio, perque dins dit temps puguen istruirse, axi Aduocats com Procuradors, en lo com hauran de praticar en dita Real Audiencia Sots pena si passat dit temps se contra fara, de nullitat de actes, y sots les penes en dits estils, y orde posades respectiuament. Y perque publicarles ab la present particularment seria prolixitat: Notifica y sertifica sa Señoria a tots generalment, que dits estils, y orde trobaran registrats en los registres de la Real Audiencia, ahont poran aquells veure, y llegir, y pendre trellats; per ço que de la obseruança de aquells ningu se puga excusar. Dat en Mallorca en lo Castell Real, á vj. de Octubre M.D.lxxvj. (1576)

Don Miquel de Moncada.

Vt. Poll. Regen. Vt. Netus. Fict Aduocatus.

NOVES ORDINACIONS, STILS, Y PRACTICA

axi de las causes que poden euocarse a la Real Audiencia, per sa Magestad instituyda, y eregida, altrement nomenada Rota en la Ciutat, y Regne de Mallorca, ab se Real Pragmatica Dada en aranjuez á xj. de Maig. M.D.lxxj. (M.D.lxxvj. 1576) com de la manera del procehyr y processar en aquella. Ab les formes de las supplicacions, scriptures, y cedules, decretacions, y prouisions conferens a la bona, y breu administracio, y expedicio de la justicia. Ordenades per lo molt Magnifich misser Bernat Iuan Poll, Regent la Cancilleria, ab la forma en la precedent crida contenguda, per obseruança de dites Ordinacions, y estils, publicada á vj. del mes de Octubre. M. D. Ixxvj. De manament del molt Illustre Señor Don Miquel de Moncada, Conseller, Lloctinent, y Capita General de sa Magestat en lo dit Regne de Mallorca.

A la Real Audiencia se poran euocar les causes començades en qualseuol Tribunal, ó Cort; ó no començades encare en algun Tribunal, o Cort, de quantitat de cent lliures Barceloneses, q son de Mallorca cxxxiij. lliures, sis sous, y vuyt, ó de mayor quantitat; ab qualitat de pobresa, vidualitat, o pupillaritat del qui supplica la euocacio.

Tambe se poden euocar causes de Vniuersitat, per que en elles hi ha viudes, pupils, y pobres, y de Religiosos, y monestirs, per la notoria paupertat. Per las Vniuersitats, y monestirs, no es menester donar informacio alguna; y per los particulars qui ab qualitat de pobresa supplicaran sien evocades les causes, se ha de donar informacio de la dita pobresa: y per tots se ha de donar informacio del valor de la causa, quant no continga la demanda quantitat certa.

Poden se euocar tambe causes menors de las dites cent lliures, per qualitat de renunciacio de propri for, y submissio a altre axi causes de censals, com de altres obligacions, en les quals sien dites clausules, per la euocacio de las quals no es menester qualitat.

Les causes empero de censals, per lo que son de prompte execucio, no poran euocarse per lo dit debitor censalista ab qualseuol qualitat. Y la forma que hauran de tenir per la evocacio de causa de pobre, sera aquesta.

(cruz, creu) Admodum lllustris Domine Locumtenens &c.

Causam quam ducere intendit t. contra t. ratione, &c. pro ut res exegerit, dignetur vestra Dominatio ad se suamque Regiam Audientiam euocare, praetextu paupertatis dicti t. de qua offert dare informationem. Y si sera cosa de valor incert, dira, Et etiam de valore, & illam committere alieni Regij Concilij Doct. qui audiat, colligat, & refferat. Quae licet &c. Altissimus &c.

Tal. Aduocatus

La decretatio de la dita supplicacio sera la seguent.

Magnificus t. informet se de praetensa paupertate, & de valore (si sera de quantitat de cosa incerta, perque sies de quantitat certa, no sera menester dir, de valore) Et constito de eis euocata causa praetextu quo supplicatur, audiat, colligat, & referat. Et super intermedijs, & alijs debite pruideat.

Pro. per admodum Magnific D. Bernard.

Ioan Poll Regem. Cancel. Die t. mensis &c.

La prouisio que fara lo Relador rabuda la informacio de la paupertat, y del valor en son cas es.

Recepta &c. die t. &c. Quia per informationem receptam constat de paupertate supplicantis, & de valore; fiant litterae citatoriae, & inhibitoriae styllatae. Essent la part que se haura de citar, á la part forana, si empero sera de Ciutat, o del Terma en lloch del, fiant litterae citatoriae, fara Ad respondendum ad tertiam, & intimetur. Y si sera menester, dira. Et fiat inhibitio.

Los interrogatoris, que se han de fer per lo Relador als testimonis ques rebran per probar la paupertat, son los seguents.

Primo sien interrogats si conexen t. dient ho del qui suplica esser euocada la causa, y de quina condicio; ó estamet es.

Item si sab quins bens te, axi mobles com inmobles, censals, ó altres drets, o accions. Item si sab si lo dit t. es pobre, ó rich; y que sie reputat per pobre, o per rich.

Item si el testimoni lo te, o reputa per pobre, o per rich.

Per la informacio del valor, si faran los seguents interrogatoris.

Sien interrogats, si saben, y tenen notitia de t. cosa; dient ho de la casa, o vinya, o altra proprietat ques demanara.

Item si saben lo que communament val dita proprietat, o credit.

Si se euocara la causa praetextu viduitatis, o Pupillaritatis, se fara la supplicacio desta manera.

Admodum Illustris Domine Locumtenens Generalis. &c. Causam quam t. vidua, seu pupillus ducere intendit aduersus t. dignetur vestra Dominatio ad se suamque Regiam Audientiam euocare, praetextu Viduitatis, aut Pupillaritatis dicti t. Y en lo del valor, y en lo demes, se fara vt supra. Y axi no se de donar informacio de viduitat, ni de pupillaritat, sino sols allegarla com damunt es dit.

Si se euocara per Vniuersitat, se fara la supplicacio seguent.
Admodum Illustris Domine &c.

Causam quam ducere intendit Vniuersitas t. contra t. dignetur vestra Dominatio, ad se suamque Regiam Audientiam euocare, eo pretextu, quia in dicta Vniuersitate sunt pupilli, viduae, & miserabiles personae: & illam committere, &c. Y en lo ualor se dira, y seguira, ut supra: Y en aquesta no es menester donar informacio, si no sols del valor, quant se demanara cosa que sera lo valor incert.

Si se avocara per alguna Religio, o Monestir, se fara la suplicacio seguent.

Admodum Illustris Domine &c.

Causa quam t. Monasterium ducere intendit aduersus t. dignetur vestra Dominatio, ad se suamq; Regiam Audientiam euocare, praetextu Religionis, & notoriae paupertatis dicti Monasterij, seu Religionis, & illam committere, &c.Y en lo del valor vt supra.

Les decretacions en aquestes causes de Pubils, Viudes, Monestirs, y Religions seran les seguens.

Magnificus t. informet se de valore, & constito de eo, evocata causa praetextu quo supplicatur, audiat, &c. Y rabuda la informacio del valor la prouisio sera.

Recepta &c. dicto die &c. Quia constat de valore, fiant littere, vt supra &c. Y aquestes prouisions han de estar al peu de la supplicacio, y no al fi de la informacio.

Si se voldran continuar causes, que ya eren introduydes en la Gouernacio; les quals poran continuarse sens qualitat alguna, y de qualseuol valor sien, se fara la suplicacio de la manera seguent.

Admodum Illustris Dominae, &c.

Causae quae vertebantur iam in Curia Gubernationis Maioricen. inter t. ex vna, & t. partibus ex altera: dignetur vestra Dominatio in sua Regia Audientia continuare: & illam

committere alicui ex Regij Consiliarij Doct. qui audiat &c.

La Decretacio.

Committatur Magnifico t. qui audiat, &c.

Recepta, &c. dicto die, &c. ad respondendum ad tertiam. Intimetur.

Tal Relator.

Si se Auocara causa vertent en altre Tribunal, se fara la suplicacio seguent.

Admodum Illustris Domine, &c.

Causam quae vertitur in Curia Vicarij, seu Baiuli t. loci inter t. & t. dignetur vestra Dominatio, ad se suamque Regiam Audientiam evocare, praetextu paupertatis, aut Viduitatis, seu pupillaritatis: ó si Vniuersitat, ó Religio, vt supra. Y la decretacio, y la prouisio del Relador sera com demunt es dit.

Quant se auocara per la renunciacio, de propri for, y submissio de altre Iutge, las quals com dat en dit, se poden evocar encareque sien menors, a iusticia del creditor; se fara la supplicacio seguent. Y aduertirse ha, que elegida la Real Audiencia, in exequutricem, nos pora variar a altre Tribunal encara que tinga lcausula de (la e parece tener rabito, dae) variar lo contracta. Be empero en Tribunal inferior pora variar, de vn a altre: y del inferior poran venir a la Audiencia en virtut de la dita clausula de variacio.

Admodum Illustris Domine Locumtenens Generalis.

Instrumento publico mediente, t. promissit soluere t. aut facere, &c. Narretur factum, vt contingit iuxta instrumentum, pro quo dictus t. se, & bona sua obligauit cum renuntiatione proprij fori, & alterius cuiuslibet submissione: & quia cupit, dictus t. sibi satisfieri in dicta Audientia, in dicta quantitate debita eligens vestram Dominationem, & Regiam Audientiam in executricem, supplicat ad se dictamque Regiam Audientiam praetextu dictarum clausularum causam euocari; & illam committi, alicui ex (cruz) Regij Concilij Doctoribus, qui executionem pro dicta quantitats, & expensis fieri prouideat, & iustitiam ministret. Et facit fidem de dicto instrumento; ut ecce quae licet, &c. Altissimus &c.

Tal Aduocatus.

La Decretacio.

Magnificus t. recognoscat supplicata, & acta; & constito de eis, euocata causa praetextu quo supplicatur, audiat, colligat, & referat, &c.

Recepta, &c. Viso instrumento obligationis censualis, si sera de censal, in quo est clausula renuntiationis proprii fori, & alterius cuiuslibet submissionis, visis videndis prouidet, quod fiat exequutio contra dictum t. & eius bona pro dicta quantitate, & expensis, iuxta formam ordinationum Regni; & pro his fiant mandata necessaria.

Tal. Relator

Aquesta prouisio se pot fer al peu de la matexa supplicacio, ó si aparra al Relador, que se aguessen a examinar, o veure molts actes, no fer prouisio, al peu de la suplicacio, proueyra.

Recepta, &c. dicto die, &c. Inserantur acta exhibita quibus visis prouidebitur. Y insertats los actes sera apres la prouisio demunt dita en lo proces, la qual se fara quant se instara contra lo principal obligat, o son vniuersal successor: los quals encareque sia prouehyda, y decretade la execucio, podran opposar legittimas excepcions. Y si sera contra algun singular successor, o tercer possehidor de cosa obligada, o per altre obligacio que no sia de cens se prouehyra: Quod fiat ei praeceptum quatenus intra decem dies soluat quantitatem petitam, & expensas: aut iustas, si quas habet ponat rationes: Et pro his expediantur litterae, seu Cartellum.

Tambe se poden evocar causes a la Real Audiencia, encareque no contenguen quantitat, si se tractara de viribus, aut interpretatione Regiorum priuilegiorum, sens ser necessaria

qualitat alguna perque ho es ya, tractant de viribus, aut de interpraetatione Regiorum Priuilegiorum. Et etiam quant se pretendra del Consolat, contrafaccio de capitols; de aquella manera empero, que pretenent se la cotrafaccio de capitols per sentencia donada per los Consols; aquella se haja de deduyr deuant lo Iutge de Apells, (no interpretar res sexual) per via de appellacio. Lo qual pot conexer de qualseuol manera de Iusticia, ques pretenga de dits Consols hauerse recors a la Audiencia Real, per dita contrafactio. Si empero se pretendra que lo Iutge de Apells haura contrefet a capitols, o confirmat la sentencia dels Consols, se pretendra que tots hauran contrafet a capitols, en tal cas se pugue euocar la causa a la Real Audiencia, ab les qualitats, y motiu sobredits: axi empero, que praestade caucio en lo Consolat per la part que haura obtinguda sentencia en fauor, se pugue fer execucio en dit Consolat de dita sentencia, no obstant la euocacio de dita causa, a la Real Audiencia: a hont se haja de tractar molt su mariament, sens admetre noues proues, sino ex eisdem actis. Y la suplicacio sera la seguent

Supplicatio pro obseruat. Regior. Priuilegiorum.

Admodum Illust. Domine Locumtenens Generalis.

Narretur factum Priuilegij, & in quo praetenditur esse observandum, violari, aut interpraetari debere secundum continentiam facti. Et narrato facto, dira: Supplicat propterea, causam hanc ad se suamque Regiam Audientiam euocari eo praetextu, quia agitur de viribus, obseruantia & contrafactione dicti Regij Priuilegij: & illam committi, &c. Et aduertatur, quod non fiat praeiuditium Vniuersitati in modo solito petendae contrafactionem.

Y si sera per contrafactio de capitols de Consolat, dira. Eo praetextu: quia agitur de contrafactione capitulorum Consulatus.

La decretacio, dira.

Magnificus t. recognoscat supplicata, & verbum faciat.

Prouisa &c.

Y á les hores lo Relador portara los actes, a la Audiencia, y fara relacio dells; y si parra hauerse de euocar, euocarse ha ex deliberatione Regiae Audientiae.

Tambe se poden euocar a la Real Audiencia les causes, encareque menors de cent lliures Barceloneses, las quals seran entre Militars, de les quals no son capassos los Ordinaris. Y ferse ha la suplicacio del modo seguent.

Admodum Illustris Domine Locumtenens, &c.

Causam quam deducere intendit t. Miles contra t. Militem dignetur vestra dominatio, ad se suamque Regiam Audientiam euocare, quia agitur inter Militares: & illam committere &c.

La decretacio dira Euocata causa, &c. vt supra.

Si empero lo actor, ó reo quj no sera Militar pledetjara contra Militar en la Cort del Vaguer, tindra qualitat de Pobresa, viduitat, &c., aquest tal, be pora evocar causa en la Real Audiencia: puys sia de la quantitat necessaria. No obstant lo Priuilegi concedit a la Cort del Veguer, y a sa iurisdictio: quod non comprehendit regalias, cum de illis non faciat expressam mentionem. E quantumcunque Priuilegium, pragmatica, seu constitutio loquatur generaliter, & disponat, censentur exceptae regaliae: nisi fiat de eis expressa mentio.

Mes se poran euocar a dita Real Audiencia causes, etiam menors de cent lliures, que seran contra Magnats; dient en la supplicacio: Eo praetextu, quia agitur contra Magnatem, y se decretara: Eo praetextu, quo supplicatur. Et intelliguntur quantum ad hanc qualitatem, Magnates: Duces, Marchiones Comites, & Vicecomites.

Y tambe se poran evocar, quant sia contensio de iurisdiccio entre alguns Señors que la tinguen en lo Regne, eo praetextu, quia est contentio jurisdictionis, & omnes jurisdictiones emanant a Domino Rege. Y ab exa qualitat se euocaran, puys empero no sia interes del Fisch patrimonial, per que a les hores se hauria de tractar, en lo Tribunal de la Procuracio Real.

Y les lletres citatorias totes, y qualsevols altres, que exiran de la Audiencia vaien en llati, en la forma, y orde a part donada als Escriuans de la dita Audiencia. Si lo citat tindra algunes causes de sospita del Relador a qui sera commesa la causa, haja de proposar aquelles ab supplicacio, dins tres dias proxime apres que li sera presentada la dita citacio, o li sera feta la intima del primer respondendum ad tertiam. Y si aqlles parexeran legitimas a la Real Audiencia, ço es, que prouades militassen, en lo matex dia ques donara la supplicacio, se intimara a la altre part, decretant la supplicacio. Intimetur alteri parti. Prouisa ex deliberatione Regiae Audientiae. La qual haja de respondre si voldra a dites suspites dins dos dies, y hauent respost, ó dexat de respondre, passat los dits dos dies: correga terma a les parts de dir prouar, allegar lo que voldran sobre dites sospites de tres dies vtils, precisos sens poderlos ne donar mes. Y passats los dits tres dies, dins sis dies immediatament seguents, lo Regent la Cancellaria ab los altres Doctors del Real Consell, remogut lo Doctor que es allegat suspecta, hajen de declarar en dites suspites conforme a regles de Dret. Declarant summariament, sens altre orde judiciari. Y la forma quis tindra en lo declararles es que se llegira lo proces en lo Consell; y llegit aquell se fara conclusio si procedunt, vel non procedunt suspiciones, en la forma seguent. Y aduertirse ha, que aquestes suspites se podrian excusar algunes vegades per euitar malicias, fent que la part suplique, q la causa sia comesa a altre, propter occupationes del Relador: o procurant que laltre part se contente ques fasse la cause sens interuencio del Relador; que es allegar per suspicionat.

Die t. In Regia Audiencia praesidente t. interfuerunt tales. In facto suspicionum propositarum per t. personam Magnifici t. Regij Concilij Doctoris, lecto processu in Regia Audientia meritisque illius attentis, & alias fuit conclusum dictas suspitiones non procedere, vel procedere. Y no si fa altre prouisio, sino que les parts ho entendran; dientlos sols, que suppliquen que cometa la causa a altre, o que passen hauant; perque las suspites no procehexen. Y se haura de cometre a altri, si se fara la supplicacio del modo seguent.

Admodum Illustris Domine, Locumtenens &c.

Quia visum fuit, magnificus t. cui preasens causa fuerat commissa, non posse in ea interuenire: supplicat t. in illius locum, alicui alij Doctori dictam causam commiti eo modo quo t. commissa fuerat. Quae licet &c. Altissimus &c.
Tal Aduocatus.

La decretacio.
I*d Locum Magnifici t. committatur Magnifico t. eo modo quo dicto t. commissa fuerat.

Prouisa per admodum Magnificum Regentem, &c.
Aduertirse ha, que los testimonis ques donaran per les suspites, se han de rebre per lo Notari, o Escriua mayor ab originalet a part no mesclat ab lo proces de la causa. Y dels testimonis de las suspites no se ha donar copia, ni inspectio a les parts: sino de las supplicacions, y articles que hinc inde se donaran. Y de la prouisio que sels notifica sera feta sobre dites suspites, ninguna part ne pot supplicar; ni informa ni contrario imperio, ni de altre manera recorrer.

Si les suspites se voldran proposar contra lo Doctor de la Audiencia (Audiencai) que no sia Relador de la causa, se han de proposar dins tres dies continuos; apres que les causes de suspites seran axides (salto página repite axides con e:) exides, o vindran a notitia del qui las opposará. Lo que haya de iurar lo qui las voldrá proposar, a Nostre Señor Deu y als seus Sants quatre Euangelis en poder del Magnifich Regent. Prestat dit iurament, en la decretatio, y en tot, se serue lo ques estat dit en las suspites del Relador. Y si lo qui haura proposat dites suspites, subcumbirá en ellas; ó per no hauerles proposades legitimas, no seran admeses: pagará xxv.ll. per pena applicadores la mitat als cofrens Reals, y la altre mitat per los aliments dels pobres encarcerats, conforma a la (cruz) Pracmatica Real.

Quant no se proposen suspites, ó proposades se haura ya fet prouisio sobre elles; lo actor haya donar la demanda certa, de per si, ó per relacio a actes; passat lo termini de la citacio, dins tres dies. Y si dins tres dits dies no donará la dite demanda, la citacio sera aguda per circunducta: y demanant ho la part conuinguda, se prouehira axi, condemnant al actor en despeses. Y no podran proseguir la causa sens altre citacio, y per aquesta prouisio se haura de pagar terça de salari.

Donada la demanda, y intimada al reo, si dit reo tindra excepcions impeditiuas lo ingres de la causa, les haya de proposar dins sis dies precissos, sens ferse li assignatio algune (aquí la hoja parece rota en forma de triángulo) pera proposarles: sino que per assignacio, sera la prouisio Ad respondendum ad tertiam. Y encara que digue ad tertiam, tindran los sis dies sens ferli altre assignatio, los quals li correran del dia de la intima de la prouisio ad respondendum sens altre (alrre) prouisio ni ministeri de Iutge.

Y sis proposaran excepcions ad impediendum litis ingressum, tindran las parts per prouar per tot genero de proues ço es per testimonis, actes, ó altres qualseuols escriptures, y

dir, y allegar sobre elles, deu dies: abe que aquells se podran prorogar ex causa a sis dies: si aparaxara al Iutge, y no mes ni per restitucio in integrum, ni per altre causa.

Passat lo qual termini, los testimonis que se hauran donat per les parts, sien aguts per publicats sens prouisio de Relador, y sen dona copia a las parts; les quals no podran fer obiections contre dits testimonis, com sien sobre excepcions dilatories, y seria allegar la causa tant com en los merits del fet principal. Y passats los terminis demanant qualseuol

de las parts que sia prouehyt sobre les excepcions, portant vna cedula, y demanant Processum portari, & super exceptionibus appositis declarari, lo Iutge prouehyra, Portetur processus: y dins vint dies se haya de fer la prouisio. Y aquestes prouisions, se han de fer sempre facto verbo, com se tracta de abdictio de iurisdictio; y la forma delles, es la seguent.

Prousio super dilator. evcept.

Die t. Viso processu, & partium altercatis super exceptionibus (si erunt plures) appositis per t. praetendentem &c. deducetur exceptio opposita, meritis processus attentis, & alias:

Facto verbo in Regia Audientia, prouidet ad vlteriora in causa esse procedendum: non obstantibus in contrarium oppositis seu alias, pro vt occurret.

SI LA EXCEPTIO SERA ESTADA SVPER EVOCATIONE,
y se declarara causam non esse euocandam dira la prouisio.

Facto verbo, prouidet non fuisse intentionis Regiae Audientiae dictam causam euocare, sed partes, & causam esse remittendas, pro vt cum praesenti remittit, & tollit. Et pro his

fiat litterae opportunae, articulo expensarum ad diffinitiuam referuato; sed pro bistractis, fiat exequtio. Nisi videretur aliquam partem esse in expensis condemnandam. Et sit sine motiuis, nisi aliud appareret Regiaa Audientiae. Concessa copia Intimetur.

Tal Relrtor.

Y SI DE AQVESTA PROVUISIO VOLDRA ALGVNA

de las parts supplicar contrario imperio, haja de suplicar dins tres dies: y la forma de supplicacio, es la seguent.

Admodum Illustris Domine, &c.

Refferente Magnifico t. fuit facta prouisio quaedam in fauorem t. contra t. quae est dicto t. grauatoria. & praeiudicialis causis, & rationibus ex processu resultantibus, & alijs in posterum deducendis: qui propterea supplicat Dominationi vestrae quatenus dignetur, dictam prouisionem contrario imperio in melius commutari. Quae licet &c. Altissimus &c.

Tal Aduocatus.

La decretacio.

Remittatur Relatori causae, qui super supplicatis debite prouideat.

Prouisa per t. &c.

La prouisio del Relador.
Recepta, &c. Ad respondendum ad tertiam. intimetur.

Tal Relator.

Y si en la supplicacio se produyran alguns actes dira. Inferantur producta.

Apres que esta prouisio ad respondendum ad tertiam, sera passada, correra terma de deu dies praecisos a cade vna de les parts pera dir, y allegar, y prouar per tot genero de proues lo que voldran conforma la Pragmatica, sens altre prouisio del Relador. Y dins los matexos deu dies, la part que haura suplicat haya de deposar vna terça de terça del salari, y no deposant; la cause de la tal suplicacio es deserta, y ell ha de esser condemnat en despeses.

Y la prouisio sobre la tal suplicacio, hauent la part deposat lo salari, se ha de fer dins quinze dies apres de la prouisio de Portetur Processus, y lo proces sera en poder del Relador. Y si la dita prouisio sera confirmatoria, fer se ha com se seguex.

Reuisio in luditio contrarij imperij.

Die t. Visa supplicatione oblata pert. qua supplicat provisionem factam die t. in fauorem t. contra t. contrario imperio in melius commutari, visa prouisione a qua fuit supplicatum, visis videndis meritis processus, attentis, & alias; facto verbo in Regia Audientia, prouidet in dicta prouisione esse standum, & perseuerandum, pro vt cum praesenti stat & perseuerat non obstantibus in contrarium deductis, & dictus t. supplicans soluat expensas postea taxandas. Et concessa copia intimetur.
Tal Relator.

Y si sera reuocatoria, dira. Dictam prouisionem in melius commutando.

Tambe poran supplicar de dita prouisio in forma, que es mudant de Relador: y fer se ha la supplicacio de la manera seguent.

Supplicatio in forma.

Admodum Illustris Domine Locumtenens Generalis, &c.

Quaedam fuit facta prouisio, referente Magnifico t. in fauorem, &c. contra, &c. quae est dicto t. laesiua, & praeiuditialis: qui propterea supplicat dictam prouisionem in melius commutari: & offert cauere iuxta Pragmaticam. Quae licet &c.

Altissimus Tal Aduocatus.

La Decretacio.

Recepta, &c. Caueat iuxta Pragmaticam, & postea prouidebitur.

Prouisa, &c.

La part que suplica ha de prestat caucio per les despefes, ans que sia admesa la supplicacio, y comesa la causa, conforma la Real Pragmatica de la qual se fa mensio en la decretacio sobre dita, que es del Rey en Pere, dade a xxvij. de Agost M ccc. l. xxiij. (1373) per la qual esta disposat, que de ninguna sentencia donada in Concilio, seu Cancellaria Regia, se admete suplicacio, sino que primer lo suplicant preste, y dona caucio que en cas que subcumbira en la causa de suplicacio, pagara les despeses, y dañs. Y si fins vuy no se es obseruada la dita forma, es estat, perque de las sentencias ques donauen per lo Gouernador, y Lloctinent fins que es vingude la Audiencia, no suplicauen, sino que apellauen; no tractant les com a sentencias de Audiencia, ó Concell Real, y Cancellaria.

Y prestada la dita caucio, la qual se pot prestar sens prouisio alguna de Iutge, y rebre per lo Escriua, per cometre la causa se fara la suplicacio del modo seguent.

Admodum Illustris Domine Locumtenens Generalis.

Quia fuit iam cautum, iuxta Pragmaticam, per t. supplicantem, a prouisione facta referente Magnifico t. Regij Concilij Supplicat propterea causam supplicationis alicui alij Regij

Concilij Doctori committi. Quae licet, &c. Altissimus &c.

Tal Aduocatus.

La Decretacio.

Committatur Magnifico t. qui audiat colligat, & referat; & super intermedijs, & alijs debite prouideat.

Prouisa per t. Regentem Cancell.

Tal Scriba.

Y quant se aportaran estas suplicacions, pot esser ya prestada la caucio, puys noy ha necessitat de prouisio de Iutge, y certificatoria del Scriba com ya es prestada la caucio al marge de dita suplicacio, dient. Iam fuit praestita cautio, t. Scriba.

Se fara la decretacio sobredita: perque sino fos prestada, nos podria cometre la tal suplicacio: sino se fara prouisio, tan solament dient. Caueat iuxta Pragmaticam, com demunt esta dit.

La damunt dita suplicacio informa, se ha de interposar dins tres dies contadors del dia que se haura intimat la prouisio al q voldra suplicar de ella, y dins deu dies apres de hauer suplicat, y comessa la causa; les parts poran dir, y allegar tot lo que voldran, ab suplicacions, cedulas sens poder prouar ab actes ni testimonis: com se haya de iustificar la dita suplicacio ex eisdem actis. Y lo Iutge, passats los deu dies, y portar que li sia lo proces, y deposat lo salari: haura de fer la sentencia dins deu dies, y per aquesta sentencia se ha de deposar terça integra de salari la qual terça nila terça de la terça de la suplicacio de contrari imperi, no diminuexen lo salari de la diffinitiua, y son partibles.

Y si la part suplicant, no fara las diligencias degudes, en deposar lo salari, y fer portar lo proces al Iutge, dins tres dies apres dels deu, ó que no estigue per la part, la causa de suplicacio sera deserta: y demanant ho la part, se declarara tal Condemnant al suplicant en las despeses, com tambe ha de esser condemnat en cas que la prouisio fos confirmada sino paragues altre cosa a la Real Audiencia per alguna iusta causa.

La forma de la sentencia enla dita causa de la suplicacio sera la seguent.

Admodum lllustris Domine Locumtenens &c.

Visa supplicatione oblata per t. qua in effectu supplicat provisionem factam refferente Magnifico t. contra eum, & infauorem t. in melius commutari offerendo cauere iuxta Pragmaticam, visa cautione per dictum t. praestita, visa commissione facta Magnifico t. viso processu, & signanter prouisione a qua fuit supplicatum, visa assignatione ad sententiam ad diem praesentem, ad quam ad cautelam iterum assignat: Sacro sanctis Euangelijs coram sua Illustrissima Dominatione positis, & illis reuerenter inspectis, facta relatione per dictum t. & conclusione inde sequuta sua Illustrissima Dominatio, dictam insequendo conclusionem, pronuntiat, sententiat, & declarat in modum sequentem.

Attento quod nihil fuit deductum propter quod dicta prouisio a qua fuit supplicatum debeat commutari. Propterea, & alias: sua Dominatio, pronuntiat, sententiat, & declarat bene

fuisse prouisum male autem ab ea supplicatum, dictum t. supplicantem, in expensis condemnando, illarum taxatione in posterum reseruata, sed pro bistractis exequutionem fieri mandat. Vt. Tal.

Si se declarara la causa deserta dira la sentencia, vt sequitur.

Attento quod non fuerunt adhibitae diligentiae per dictum t. supplicantem, circa prosequutionem causae supplicationis. Propterea, & alias: sua Dominatio pronunciat, sententiat, & declarat dictam supplicationis causam fuisse, & esse desertam, & vitio desertionis affectam, dictum t. in expensis condemnando, sed pro bistractis exequutionem fieri mandat. Vt. Tal.

Si empero se reuocara la prouisio, los motius seran en la sentencia conforme se fara la Conclusio, que axi ha de esser en totes sentencias ques faran ab conclusio de la Audiencia.

Y en totes les sentencias en les quals haja condemnacio en despeses, perque lo Relador las puga taxar, se cometra la texacio, dient apres de la lata, & publicata della, &c. Fuit

commissa taxatio expensarum dicto Magnifico Relatori: y sens veure aço, lo Relador no les tatxe.

(cruz) Y lo matex orde de supplicar contrario imperio, ó in forma, se seruara quant se voldra supplicar de qualseuol prouisio interloquutoria.

Y de la sentencia ques donara en la causa de supplicacio o sia confirmada, ó reuocade la prouisio, de la qual se ha supplicat, no sen pora mes supplicar iuxta la Real Pragmatica de la Audiencia.

Y sino sera opposade excepcio ad impediendum litis ingressum, ó opposada, se haura ya fet prouisio sobre ella, y aquella sera passada en cosa iudicada; si lo reo voldra reconuenir al actor, haya de posar la reconuencio, dins tres dies. en qualseuol part del proces que les parts voldran demanar la vna, al altre, quae caueant pro expensis, lo Iutge prouehyra, que hajen de prestar les causions.

Y com se hayen a tractar les causes in Regia Audiencia summariament, la primera resposta que fara lo reo apres de hauerse declarat en les excepcions demunt dites, ó no posantles; sia aguda per litis contestatio. Y lo actor haja de articular y prouar en vna, ó moltes articulacions dins dos mesos, ó manco, conforma a la qualitat de la cause, segons apparra al Iutge. Lo qual pora acurçar lo dit temps de dos mesos, no empero prorogarlo per via de remey ordinari. Los quals dos mesos correguen al dit actor ipso facto, & iure praecisament y peremptoria sens ministeri de Iutge: sino que lo actor al principi donats sos Articles, vulla demanar ab cedula que li sia donada dilacio pera prouarlos: que en tal cas lo Iutge la proueyra dient. Currat terminus duorum mensum ad probandum, ó menor, conforme la qualitat de la causa com demunt es dit,

Y lo reo haura de articular, y prouar dins los matexos dos mesos, y si volra mes temps, puys los demana dins dos mesos, se li pora concedir vn mes. Y en aquest cas pora lo

actor tambe articular, y prouar; lo que no poria fer, si per lo reo no fos demanada dita dilacio. Y si sera demanat per alguna de las parts que la altre responga als articles per verbum credit, vel non credit, se prouehyra. Y si per la primera prouisio no volra respondre, se demane, y proueyesca que responguen ab pena de x. lliures: y aquella se execute, lleuade la pena de confes, sino en renitencia augmentant la pena pecuniaria, executantla al renitent.

Y donats los articles, si volran ab cedula demanar dilacio pera prouarlos, que lo Iutge la concedesca; encara que com es dit no sera necessari, puys lo temps correra Ipso iure, sine ministerio Iudicis. Sera la cedula desta manera.

Dilationem ad probandum sibi concedi, iuramenti, & testium receptionem Scribae causae committendo; & pro testibus recipiendis, de litteris compulsorijs prouideri postulat pars

haec, & protestatur. Tal Aduocatus.

Lo Iutge proueyra.

Oblata die t. concessa copia. Concedit dilationem duorum mensium ad probandum, iuramenti, & testium receptionem Scribae causae committendo, & pro extra vrbem recipiendis, fiant litterae compulsoriae: & intimetur alteri partia d offerendum interrogatoria, & testes iurare videndum si voluerit. Et intimett.

Tal Relator.

Y si demanas aquesta dilacio, hauent passat algun temps dels dos mesos: proueyra lo Iutge. Concedit residuum ad eempus stili Regia Audientae. En lo demes vt supra.

Y si les parts no volran tanta dilacio, concordantse totes dos poran demanar, testes publicari, abans de esser passats los dos mesos que tindran per prouar: Y lo Iutge attento partium consensu pora publicarlos, ab aquesta prouisio. Y la cedula dira.

Testes poblicari petit pars haec, & protastatur, &c.

Lo Iutge proueyra.

Ad respondendum ad tertiam.

Tal Relator

Consentint ho la altre part respondra.

Contenta est pars haec, & etiam petit publicari.

Lo Iutge proueyra.

Oblata die t. concessa copia. Attento consensu partium, habitis testibus pro publicatis, tradatur copia partibus, & intimetur. Tal. Relator.

Y si voldran les parts, totes dos iuntes demanar ho ab vna cedula diran de aquesta manera.

Contentantur partes, & ambae petunt testes publicari, & protestantur, &c.

Tal Aduocatus. Tal Aduocatus.

Y lo Iutge fara la matexa prouisio que esta dita.

Y si donats los articles per la vna part, y laltre voldra donar interrogatoris, los correguen tres dies, del die quels seran intimats los articles pera donarlos. Passats aquells no seran admesos, y lo Iutge proueyra als dits interrogatoris.

Oblata &c. Interrogentur testes alterius partis super interrogatorijs, non data eorum copia nec inspectione parti, donec testes sint publicati. Tal Relator.

E si les parts, ó alguna de aquelles voldra demanar dilacio vltra marina; seguiran las Ordinacions de la terra. Declarat empero que la haya a demanar dins deu dies apres que li comensen a correr dos mesos pera prouar. Seruant en lo mes auant les dites Ordinacions.

Y les parts lo que entendran posar, y articular per sa intencio, no ho han de posar per via de interrogatoris, sino per via de articles, ó capitols: com los interrogatoris, sols se hajen

de donar per la vna part, pera que sobre ells sien interrogats los testimonis de la altre part.

Publicats los testimonis, axi lo actor com lo reo hajen dilacio de quinze dies per obiectar aquells, y prouar obiectes; y abonar, y corroborar, y defendre sos testimonis. los quals

tambe correguen ipso iure, & facto sens ministeri de Iutge, ni sens demanar la vna part a la altre assignacio alguna. Passats los quals quinze dies, los testimonis dels obiectes, abonos, ó corroboracions; sien agudes ipso facto per publicats, sens ninguna altre prouisio. E demanant los ne les parts copia, sels ne donara.

Passats tots los terminis sobre dits correran (corteran) a les parts quinse dies ipso iure, & facto sens ministeri algu de Iutge per instruyr, y fornir totalment lo proces: ab actes, y instruments, y de tota altre manera en fet, y en dret. Exceptat que no poran rebre testimonis. E passats los dits quinze dies, lo Escriua de la cause dins tres dies request per la part, o altre delles haje de aportar lo proces al Relador de la causa, la qual en ser

passat dit termini, sia aguda per conclusa. E no pugue dit termini dels quinze dies prorogarse, per mes de altres quinze dies: en vna, o moltes prorogacions, si fera vist al Iutge. La consciencia del qual en aço se encarrega.

Y per fer aportar lo proces al Iutge passat dits terminis, se fara vna cedula del tenor seguent.

Processum ad vestram Magnificentiam mandare defferri, & causam expediri, petit haec parts, & protestatur.

Tal Aduocatus.

Lo Iutge proueyra.

Oblata &c. concessa copia. Portetur Processus, & intimetur.

Y perque no totes causes se han de fer ab conclusio de la Audiencia per lo que seria gran impediment, y destorp de la Iusticia: si la causa sera de cent lliures moneda Barcelonesa,

o menor, se ha de cometre, Ad decidendum, al matex Relador, y per fer aço se fara per la part vna supplicacio del tenor seguent.

Admocum Illustris Domine (Dne, la n casi una ñ) Locumtenens &c.

Causam inter partes in praesenti processu contentas vertentem centum librarum, aut minorem centum librarum (si erit minor) Dignetur vestra Dominatio ad decidendum committi Magnifico t. eius Relatori. Quae licet &c. Altissimus &c.

Tal Aduocatus.

La decretacio.

Si centum librarum aut minor est: committatur ad decidendum dicto Magnifico Relatori, ut supplicatur.

Prouisa &c.

La Prouisio.

Recepta &c. concessa copia. Ad respondendum ad tertiam. Intimetur. Tal Relator.

Y passats dits tres dies, se podra demanar que sia aportat lo proces y asignat a sentencia desta manera.

Admodum lllustris Domine &c.

Processum ad vestra Magnificentiam mandare deferri, & ad sententiam assignari, petit haec pars, & protestatur. Tal Aduocatus.

Lo Iutge proueyra.

Oblata die t. concessa copia, portetur processus. Intimetur. Tal Relator.

Y apres quant lo Iutge haura vist lo proces, y voldra fer sentencia, la part ab vna cedula demanara.

Ad sententiam assignari, petit haec pars, & protestatur. Tal Auocatus.

Y lo Iutge quant voldra assignar dira.

Oblata die t. concessa copia. Assignat ad sententiam ad diem t. Et intimetur. Que sera quant lo Iutge voldra.

Tal. Relator.

De prouisio de portetur processus, ad respondendum ad tertiam, ni de assignacio ad sententiam, nos pora supplicar en la Real Audiencia.

Si la causa sera mayor de cent lliures fins en docentes Barceloneses, se cometra la causa ad decidendum a dos, ço es, al Relador: y altre Doctor, y la suplicacio que la part ha de donar pera demanar ho, sera desta manera.

Admodum Illustris Domine, &c.

Causam inter partes in praesenti processu contentas vertentem maiorem centum librarum, minorem vero ducentarum Barchinonensium: dignetur vestra Dominatio, ad decidendum committere Magnifico t. eius Relatori, & alicui alij Regij Concilij D. Quae licet &c. Altissimus Tal. Aduocatus.

La decretacio.

Si minor est ducentarum, & major centum librarum, comittatur ad dicendum Magnifico t. Relatori, & Magnifico t. &c. Prouisa &c.

La prouisio dira.

Recepta, &c. die t. &c. Concessa copia, ad respondendum ad tertiam. Intimetur.

Tal, y Tal.

Y aquesta prouisio firmaran los dos, a qui se cometra ad decidendum: y tambe la assignacio a sentencia, ab la qual se donara. Les altres cedulas que se offeriran, firmara lo Relador sol.

Si sera causa mayor de docentes lliures Barceloneses, se ha de expedir, y declarar ab conclusio de la Real Audiencia, sens ferne altre intima de la publicacio, perque les parts açi son presents, ó aquells per presents: y la suplicacio sera la seguent.

Admodum lllustris Dominm Locumtenens Generalis &c.

Refferente Magnifico t. seu refferentibus Magnificis t. & t. si duobus fuit commissa, fuit lata sententia in fauorem t. quae est dicto t. praejudicialis. Qui propterea supplicat Dominationi vestrae, quatenus dignetur dicta sentenciam in melius commutare: & offert cauere iuxta Pragmaticam. Com esta dit dalt, en les suplicacions ab interloquutoria. Y la decretacio, y prouisio es la matexa, quae esta posade en las suplicacions in forma de les interlocutorias: y se seruara lo matex orde en la caucio.

Y los termes de la causa de supplicacio seran: si en causa de vint lliures Barceloneses, o menors, dos mesos precissos, y peremptoris, los quals correguen sine ministerio Iudicis ipso iure, & facto dins los quals totes les parts hajen de prouar per tot genero de proues, y concluyr lo proces. Com essent la causa de tant poca quátitad, no es raho sien los terminis tan llarchs com en altres causes de mayor quantitat. Y si dins aquestos dos mesos nos faran per la part supplicant les diligencias degudes, la causa sia aguda per deserta.

Si sera la causa mayor de vint lliures Barceloneses fins en cent, tinguen les parts tres mesos precisos, y peremptoris: los quals correguen ipso iure, & facto y sine ministerio Iudicis, dins los quals totes les parts hajen de prouar per tot genero de proues, y concluyr lo proces. Y si dins aquestos tres mesos la part suplicant no fara les diligencias degudes, la causa sia agude per deserta; y demenantho la part, se declarará deserta. Y si sera la causa major de cent lliures Barceloneses, de qualseuol quantitat que sia, tinguen les

parts sis mesos precisos, y peremptoris; en los quals totes les parts hajen de prouar per tot genero de proues, y concluyr lo proces: y si dins aquestos sis mesos la part supplicant no fara les diligencias, digudas la causa sia agude per deserta: y demanant ho la part, se declarara deserta. Y totes aquestes causes de suplicacio, se han de descidir ab conclusio, de la real Audiencia sens fer commissio al Relador, ad decidendum.

Y perquant iuxta Pragmaticam Regiam, lata prima sententia in Regia Audientia, praestita cautione, illius, fieri potest exequutio: lo qui la voldra demanar prestara la caucio en peder del escriua, q para praestarla no sera menester ministeri de Iutge com dalt esta dit, y praestada fara la supplicacio seguent.

Admodum Illustris Domine Locumteeens &c.

Referente Magnifico t. fuit prolata sententia in fauorem t. contra (córra) t. quam cupiens dictus t. ad exequutionem deducere licet ab ea fuerit supplicatum, cum Regiae sententiae praestita cautione exequutioni demandetur. Supplicat vestrae Dominationi quatenus dignetur dictam sententiam ad exequutionem deduci mandare, cum iam praestiterit cautionem, quam cum paesenti exibet, & producit. Quae licet, &c.

Altissimus &c. Tal. Aduocatus.

La decretacio.

Aliquis ex Regijs officialibus dictam exequatur sententiam, de consilio Relatoris, ad cuius Relationem lata fuit.

Prouisa, &c.

La prouisio sera.

Recepta, &c. die t. &c. Conessa copia inserantur producta, & ad respondendum ad tertiam. Intimetur.

Tal. Relator.

Y la execucio la ha de prouehyr lo Relador, a relacio del qual se ha donada la sentencia, y no lo Iutge de la causa de suplicacio; y axi se ha de continuar tot lo de la execucio en lo matex proces. Y si la part que haura suplicat no impugnara la caucio, instant la part que ha obtinguda la sentencia en favor, se pora proueyr le execucio: y la part per obtenirla, fara vna cedula del tenor seguent.

Processum ad vestram Magnificentiam mandari offerri, & attenta cautione psaestita, quae non fiut impugnata, executionem Regiae sententiae decerni, postulat haec pars; & protestatur. Tal Aduocatus

Lo Iutge proueyra.

Portetur processus. E fara la prouisio seguent, en lo proces ori ginaL.

Reuisio executionis.

Die t. &c. Visa supplicatione oblata per t. qua in effectu supplicat executionem Regiae sententiae in eius fauorem prolatae decerni, attenta cautione per eum praestita; visa dicta sentencia, visa dicta cautione, visis videndis; E si sera facto verbo, dira:

facto verbo in Regia audientia prouidet, quod fiat exequutio dicte Regiae sententiae iuxta illius seriem, & tenorem, attenta cautione praestita per t. quae impugnata non fuit. Et concessa copia intimetur.

Tal Relator.

Y si sera sens contradictio ninguna de les parts, no se ha de pendre salari algu: si empero sera ab contradictio, sen rebra terça. E si la caucio se impugnara, se admetran les parts a prouar ab terminis breus, a arbitre del Relador.

Y si alguna part no voldra, o no podra tan prest prestar la caucio, pera fer la executio de la sentencia; y sera dite sentencia condemnatoria a pagar alguna quantitat, pora demanar

ques faça la execucio de la sentencia, y que sia deposade la quantitat en la Taula de la Ciutat, donant aquella per caucio: y en tal cas poran fer vna suplicacio de la forma seguent.

Admodum Illustris Domine, &c,

Refferente Magnifico t. fuit prolata sententia in fauorem t. contra t. quam intendit dictus t. ad exequutionem deducere, licet ab ea fuerit supplicatum, cum iuxta Regiam Pracmaticam praestita cautione possint sententiae ad exequutionem deduci, licet ab eis fuerit suplicatum, loco cuius dat dictus t. Tabulam Ciuitatis, & contentatur, quod in ea deponatur quantitas pro executione dictae sententiae exigenda, quae licet, &ç.

Altissimus, &c. Tal. Aduocatus.

Y si per cas deposen la quantitat en la Taula, y prestara caucio lo qui ha obtes la sentencia: se proueyra que li sia lliurada, atesa la caucio per ell prestada.

Causes de Apellations.

Les causes de Apellacions de Iutges inferiors, ço es del Veguer, Balle, o altre Iutge, com sien causes que se han de tractar en la Real Audientia per sola qualitat de esser de Apellations, noy ha necessitat de suplicar que sien euocades; sino que sien comeses. Pera cometra les quals, se fara vna suplicatio del tenor seguent;

Admodum Illustris Domine Locumtenens, &c.

Causam appellationis interpositae per t. a sententia, seu prouisione, si sera alguna interlocutoria, lata seu facta per t. in fauorem t. contra t. Dignetur vestra Dominatio committere alicui ex Doctoribus Regiae Audientie: & facit fidem de Appellatione vt ecce, Quae licet, &c..

Altissimus, &c.

Tal. Aduocatus,

La Decretatio.

Constito de appellatione, Magnificus t. audiat colligat, & refferat, & super intermediis debite prouideat.

Prouisa per t. Regentem.

La prouisio.

Recepta, &c die t &c. quia constat de Appellatione, quam prouidet inferi, ad respondendum ad tertiam, & fiat inhibitio. Concessa copia, intimetur.

Tal. Relator.

Si seran apellations dels oficials de fora, la suplicatio, y declaratio seran de la matexa manera: pero en la prouisio en lloch de, Ad respondendum ad tertiam posaran. fiant litterae citatoriae, & inhibitoriae stillatae.

Si seran causes de Appellations, que eran ja introduydes en la Gouernacio, y voldran proseguirles en la Real Audiencia, sa fara suplicatio de la manera seguent.

Admodum Illustris Domine, &c.

Causam appellationis quae vertebatur in Regia Gubernatione inter t. ex vna, & t. partibus ax altera: dignetur vestra Dominatio, commitere, continuando eam in Regia Audientia alicui ex Regij Concilij Doctoribus. Qualicet, &c.

Altissimus, &c.

Tal, Aduocatus.

La decretacio.

Commitatur Magnifico t. qui audiat, colligat, & Referat, & super intermediis, & aliis debité prouideat.

Prouisa per t. Regentem.

La prouisio sera.

Recepta, &c. die t. &c. Concessa copia, ad respondendum, ad tertiam, Intimetur.

Tal. Relator.

Los terminis de dites causes de Appellations seran de la manera que esta dit de sobre en los terminis de les causes de suplications de les sentencias diffinitiues de la Real Audientia: entenentho de les causes de Apellacions de les sententies diffinitiues dels Ordinaris: y segons les quentitats que seran, se hauran de cometre; ad decidendum, com les causes de la primera instancia.

Les causes empero de appellations de interloquutorias dels Iutges Ordinaris: se hajen interposar dins tres dies, y dins quinze dies hajen de fer totes las diligencias degudes; passats los quals, sia agude la causa per conclusa: y se haye a declarar en aquella. E si no se faran les degudes diligencias en la introduccio, y prosecucio de dita causa, demanant ho la part, se haja de declarar deserta.

Les de les sentencias ques donaran en la Real Audiencia de les causes de appellacions, puys ab dites sentencias no sien ja tres conformes, se pora suplicar: y en la cause de suplicacio se guardara lorde, que dalt se ha dit en les altres causes de suplicacio de diffinitiua.

Si empero sera apellacio de interloquutoria, confirmada que sia en la Real Audiencia, no sen podra suplicar.

En les terces (terçes) instancies, ço es, en causes de segonas apellacions dels Iutges que tenen les primeras apellacions que se introduyran en la Real Audiencia, tinguen les parts vint dies per instruyr lo proces sens ministeri del Iutge, ni fer assignacions, sino que correguen a les parts ipso iure, & facto: passats los quals vint dies, sien aguts los testimonis per publicats, sens altre prouisio de Iutge; y correguen a les parts a fer tot lo que voldran: y passats aquells sia aguda la causa per conclusa.

Y perque en moltes sentencias, axi interloquutorias com diffinitiuas se fa condemnacio en despeses, les quals apres se han de taxar, per la texacio de elles, se seruara la seguent forma, ço es: que lo que haura abtinguda la prouisio, ó sentencia, fare vna cedula estant en terma de poder executar, ço es passada en cosa judicada, ó confirmada en causa de suplicacio, ó prestada caucio en son cas.

Expensas taxari postulat pars hec & sunt sequentes.

Primo pro salario Iudicis, &c. Tal Aduocatus.

Y lo Escriua de la Audiencia, mirara les despeses que son processals, y escripturas, y traura les summes que per ells se deura; y firmar se ha al peu del memorial, en lo proces,

Lo Iutge proueyra. Ad respondendum ad tertiam.

Y apres proueyra que li sia portat lo proces, ab altre cedula que donara la part; y demanant que li sien taxades les despeses taxara aquelles en lo modo seguent.

Prouisio taxationis expensarum.

Die t. Visa cedula oblata per t. qua petit expensas taxari pro ut in memoriali, visa prouisione, seu sententia qua fuit t. in expensas condemnatus, visis videndis, taxat dictas expensas, pro vt in margine cuiuslibet partita continentur: quae in asseruo summam capiunt t. librarum, illis prius medio juramento per partem adueratis. Et concessa copia. Intimetur.

Tal. Relator.

Y la execucio de dites despeses taxades, se demanara de la matexa manera que la execucio de les sentencies, ço es, que fara vna suplicacio lo qui inste, del tenor seguent.

Admodum Illustris Domine, Locumtenens Generalis &c.

Quia expensae in quibus fuit condemnatus in Regia prouisione fuerunt taxatae, & taxatio transiuit in rem iudicatam: supplicat t. vestrae Dominationi, quatenus dignetur pro dictis expensis taxatis, exequutionem decernere, quae licet &c.

Altissimus, &c.

Tal. Aduocatus.

La decretacio, y la prouisio del Iutge sera com es dit, com se demana la execucio de la sentencia. Y si per ventura de la taxacio de les despesas sen suplicaua, com sen pot suplicar prestada la caucio en la forma demuntdita, quant se suplica de les sentencias per excusar aquelles: ço es, que sia prestada caucio pro quibuscunque supplicationibus quae postea interponantur, se pot passar auant, en la execucio.

Hauentse de fer la actual execucio de la sentencia ja proueyda, si sera hauer de donar prssessio (possessio) de alguna proprietat a la part que haura obtenguda la sentencia, anira vn official ab lo Escriua, y donara possessio de la tal proprietat, que haura obtengut: fent de tot, sos actes.

Si empero sera executio, que se haya de fer per pagar alguna quantitat, de la qual sera estada la condemnacio; anirá algun official, ab lo Escriua a fer la execucio: la qual faran de aquesta manera. Ques presentaran a la casa del condemnat, yl requiriran que pague, perque venen per fer la executio de la sentencia; y no pagant, encontinent inuentariaran los bens del condemnat, axi mobles com inmmobles. E si dins los deu dies no pagara, se proceyra a vendre los mobles: y en cas, que los mobles no bastassen a pagar lo deute: passats los trenta dies, se proceyra a vendre los immobles. fins a la quantitat del deuta. Y aquestes execucions se fan sempre a despeses del condemnat. Y de aquesta manera se lleuara molt gran dilacio, que se vsa en les execucions, de la manera q abans se feyen. que ans de arribar a esser satiffet lo qui ha obtingut la sentencia, se feya vn altre proces.

Y los immobles se encantaran per temps de trenta dies, y passats aquells, se puguem lliurar; segons dispositio de dret. Y quant lo deute fos poch, a respecte del valor de la proprietat que se haura de vendre; lo Iutge tandra concideracio en si fara pagar, fent arrendar la proprietat dels fruyts de aquella al crehedor per ques faça la execucio a meiñs dañy del debitor. Inseguint en aço lo que esta disposat per Dret.

Item per quant es molt ordinaria cauillacio allegar, y demanar, en les causes ferias, de meses y de varemes persones q ni tenen que segar, ni veremar, ni se hen () de occupar en aço, per les quals, se pert molt temps en dites causes: o concedintse dites ferias, o altrecantse, sobre si se han de concedir, ó no De açi auant no puguen allegar, ni demanar dites feries en les causes que tindran lloch, sino sols los qui vertaderament, y sens ficcio tindran que segar, y que veremar demanera que se hajen de occupar. Y si altrement se allegaran sens poder ho fer, lo qui las tals ferias allegara, li sia corregut lo temps en la causa com sino se agues altrecat sobre dites feries.

Item com no obstant que sia ja ordenat per ordinatio del present Regne, que los escrivans de les causes no admeten scriptura alguna del Procurador, sens que face fee de la procura, se veuhen cada dia abusos fets per los escrivans de dites causes, qui han rebut moltes escriptures dels que han comparagut en nom de altre, sens tenir la procura de aquell; é impedexen, que estant la causa moltes vegades pera determinarse, no pot fer per aquexa falta, que seria en dany del principal: perque se hauria de declarar nullo tot lo fet en son nom. Per ço ningú escriva puga pendra scriptura alguna de qui compar peraltra, que no li faça fee del poder encontinent: lo qual haja de continuar en lo proces; altrament que lo tal escriva ha obligat en totes les despeses, y dany ques seguirá p la falte de tal poder. Entenent lo demunt dit, etiam en les causes pendents.

Item com per cavillacions dels procuradors se diferexen les causes mes del digut, en gran dany de les pars, y de la bona administracio de la justicia, lo que prove molt sovint de voler fer los procuradors offici de Advocats: per ço se proveex, que los Iutges qui veuran y entendran differir se les causes per dites cauillacions dels procuradors o p voler fer ells mes del que toca a son offici, deguen mulctar aquells en pecuniaria pena, o altrament. Encarregant en aço, la conciencia de dits Iutges.

Per lo predit empero orde, no se enten perjudicar a las Ordinacions de la present Ciutat, y Regne, sino en quant contrarien al demunt ordenat; ans aquelles resten en se forçá, y valor. Ni tempoch per lo que se es dit, que se puguen evocar causes a la Real Audiencia, sub praetextu, quia agitur de viribus, & interpretatione Regiorum Privilegiorum; enten alterarse, ni fer (fér) perjudici al orde que te la Vniversitat, quant praeten contrafaccio de Privilegis: com sol se entenga: quant entre parts sera questio sobre alguns Privilegis, ó en la qual incidesca interpretacio de ells, y de la força de ells: en lo qual cas, es qualitat per evocarse la causa a suplicacio de alguna de las parts, &c.

DECLARATIO DVBIORVM PRAGMATICAE SANCTIONIS.

DECLARATIO DVBIORVM PRAGMATICAE SANCTIONIS.

NOS Phylippus Dei gratia Rex Castellae, Aragonum, Legionis, vtriusque Siciliae, Hierusalem, Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, Nauarrae, Toleti, Valentiae, Galitiae, Maioricarum, Hispalis, Sardiniae, Cordubae, Corcicae, Murciae, Giennis, Algarbi, Algezirae, Gibaltaris, Insularum Canariae, nec non Indiarum Insularum, & terrae firmae maris Occeani Archidux Austriae, Dux Burgundiae, Brauantiae, & Mediolani Comes Barchinonae, Flandriae, & Tirolis, Dominus Viscayae & Molinae, Dux Atenarum, & Neopatriae, Comes Rocilionis, & Ceritaniae, Marchio Oristani, & Gotiani. Publicata Pragmatica sanctione super institutione nouae Rotae in Regno Maioricarum, & insulis eidem adjacentibus per nos edita quae data fuit in Aranjuez die xj. Maij. Anni proximem praeteriti. M. D. lxxi. (texto anterior: MD lxxvi: 1571) opportunum visum fuit nonnullorum dubiorum, quae ex aliquibus verbis eiusdem Pragmaticae oriri poterant, & quae nobis proposita fuerint; praesentem facere declarationem.

ET primo quia propositum fuit quod multoties accidit, parum aut nihil occurrere faciendum, ob carentiam causarum criminalium; quid tali in casu curabit Iudex Regiae Curiae cum a commissionibus causarum ciuilium, exemptus fit iuxta capitulum quartum (cruz, no se ve bien?) inferius. Dicimus, sancimus, & declaramus, quod si forte contingat (quod tamen raro, aut nunquam euenerit) nullos esse reos in carceribus, aut extra carceres; nullas esse causas criminales: nulla ve negotia criminalia, aut fiscalia, nullaque crimina, vel delicta in Regno perpetrari, ad quorum animaduertionem, inquisitionem, instructionem, & paersequutionem Iudicem Curiae intentum, & occupatum esse opporteat: fatis negotij ei supererit, si munus suum studio, examine, & discutione causarum ciuilium in quibus sicut, & coeteri consiliarij votum praebere tenetur, adimpleat, ut speratur.

Et e conuerso quando vacabit ludex Regiae Curiae in causis criminalibus instruendis quomodo assistet in Audientia, & audiet, tractabit, & votabit causas ciuiles. Sancimus, & declaramus, quod tali casu curet vtrique officio satisfacere.

Item quia dubitatum fuit quis habebitur pro vltimo admisso, ex quatuor Doctoribus Regiae Audientiae; vt Iudicis Regiae Curiae officium exercere debeat, cum omnes quatuor simul admittentur in principio nouae Rotae, an seruabitur quod in fine capituli disponitur: super ijs dabitur per nos forma, & ordo admissionis quando nominabuntur conciliarij; quam formam, & ordinem tali in casu obseruari sancimus, & mandamus.

Item quia ex verbis illis primi capituli dictae nostrae Pragmaticae. Ibi: Cui Regiae Audientiae praesit &c. Dubitatur, an Locumtenens Generalis, votabit in causis Ciuilibus, & Criminalibus, & facit dubium quod disponitur in Capitulo quarto supra, quod vltimus in votando sit Regens Cancel. Et in capitulo nono quod in casu paritatis praeualeant vota cum quibus Regens cansellariam concurret, etiam si praesideat Locumtenens Generalis in Regia Audientia: & nihilominus in capitulo eodem nono dicitur, quod dictus Locumtenens Generalis, concludere debeat &c. Et in cap.10. dictus Locumtenens Generalis intentum aut votum suum non aperiat Sancimus, & declaramus quod per dictam Regiam Pragmaticam non datur votum Locumten. General, sed sola praesidentia, assistentia, & interessentia in conciljs tam Ciuilibus, quam Criminalibus. Et quod habeat concludere non infert votum neque ex eo quod dicitur quod Locumtenens Generalis intentum aut votum suum non aperiat, datur ei votum, sed imponitur ei lex ne consiliarij intellecto animi sui voto intimididentur, vel ad complacendum eidem impellantur.

Praeterea fuit dubitatum, postquam Doctores Regiae Audientiae congregati fuerint in loco destinato, & hora statuta ad tractandum, & votandum causas, an expectabunt Locumtenentem Generalem vbi adsit antequam procedant ad dictam causarum tam Ciuilium, quam Criminalium examinationem, & decisionem, non dum scientes, an iuste sit impeditus. Sancimus, declaramus, statuimus, & ordinamus, quod notificetur Locumtenenti generali congregatio; ita tamen, quod per hoc non retardetur negotiorum, & causarum tractatus, & decisio.

Propositum etiam fuit in dubium, quod contingit multoties non esse causas conclusas in criminalibus; aut alia negotia criminalia non occurrere: propter quae sit necesse, congregare consilium criminale: ideo tali in casu quid agendum ne frustra congregentur Doctores in consilio. An excusabuntur Iudices Regiae Curiae, referente Locumtenente generali, seu Regente Cancellariam, quod opus non sit congregari; ob carentiam negotiorum Criminalium. Sancimus, & declaramus quod hic casus, remaneat sub arbitrio nostri Locumtenent. Gener. & suo casu, Regentis Cancellariam.

Item super dubio proposito an in visitando carceres, interesse debebunt Baiuli, & Vicarij cum eorum Assessoribus qui hactenus adesse solebant; & aliquando Regius Procurator. Et quid de praecedentia cum Doctoribus Regiae Audientiae, & Baiulo, & Vicario, & Regio Procuratore quem Baiulus, & Vicarius praecedere solent. Sancimus, statuimus & declaramus, quod si Baiulus, aut Vicarius in loco aut Ciuitate in qua praesidet Locumtenens generalis, in vim regiorum priuilegiorum aut alias, de carceratis ad eorum prouisionem vel mandatum possunt cognoscere; iussum est, quod intersint in visita carceratorum, quam faciet Locumtenens Generalis, & Regium Consilium: ad effectum tantum, vt ab eis, ac eorum Assessoribus dictus Locumtenens Generalis, & Regium Consilium instrui valeat de causis capturae, & de meritis inquisitionum; an per eos grauentur carcerati. Quod si cognitio eis non competit, reis existentibus in regijs carceribus non concedatur assistentia. Et super praecedentia inter Baiulum, Vicarium, Regium Procuratorem, obseruetur consuetudo.

Et quia ex verbis illis quarti capituli dictae nostrae Pragmaticae, ibi, volumus palam, & publicem &c. dubitatum fuit an id observandum sit indistincte, etiam in causis quantum cunque minimis; cum per appellationem, in Regia Audiencia, aut alias agitatae refferentur; quia sic opportebit semper ianuas Regiae Audienciae apertas habere: nullus est enim qui pro sua causa quantumcunque minima nolit aditum habere pro ut sunt litigantes vt plurimum curiosi, & ad id proclives. Sancimus, & declaramus remittendum esse prout cum praesenti remittimus arbitrio dicti Regentis Cancellariam.

Item dubitationem ortam ex illis verbis eiusdem quarti capituli, ibi ad colligendum, & refferendum tantum, &c. an scilicet super intermedijs Relator solus prouidere poterit, cum tantum ad colligendum, & refferendum ei commissa causa fuerit: & nihilominus dispositum videatur, in cap. 13. Pragmaticae, ibi, a sententijs vero interloquutorijs, quae per Relatores proferrentur, &c. licere Relatoribus interloquutorias proferre. Videtur etiam in causis arduis, & magni ponderis, pro diffinitiua committi debere duobus, pro relatione facienda: & causas minores centum librarum Barchinonensium, quae suis in casibus Doctoribus Regiae Audientiae committi poterunt, pro faciliori expeditione ad decidendum etiam comiti debere eidem relatori qui extra Audientiam, sententiam faciat: postquam in secunda instancia ad Regiam Audientiam supplicari poterit, ne per causas minimas in prima instancia Regia Audientia occupetur, sic duximus declarandum. Quod verba illa, ad colligendum, & refferendum tantum, non sunt posita ad excludendum, quin super intermedijs Relator prouidere possit vel solus, vel facta relatione in Regia Audientia, si ei videbitur, vt in cap. xiij. dispositum reperitur: sed tantum fuerunt posita ad excludendum, quod non cenceatur eis commissa decisio totius causae, nisi specialiter concluso processu commissio eisdem fiat ad decidendum. Quia causae minores, centum librarum non possunt evocari ad Regiam Audientiam, sed sunt tractandae coram Ordinarijs; pro ut est iam dispositum per nostram Pragmaticam, ideo cessat dubitatio.

Insuper quia dubitatum fuit super illis verbis capit. vj. dicte nostrae Pragmaticae, ibi & tam pro prima, quam secunda instantia &c. intelligantur, quod vnico salario proferantur due sententiae diffinitiuae, scilicet in prima instantia vna, & in secunda alia: quia videtur absonum, & res insolita, dictisq; Consiliarijs, valde grauosa; an vero intelligantur, vt pro qualibet sententia suum recipiatur salarium, dummodo non excedat quinquaginta libras; quod videtur, cum sint instantiae diuersae. Dicimus, & declaramus, quod verba predicta non admittunt dubium propositum, vt pro vnico salario quinquaginta librarum debeant ferri duae sententiae; scilicet in prima, & secunda instantia; sed alium sensum recipiunt; scilicet quod salarium sit vniforme in prima, & secunda, instancia, hoc est quod tantundem salarium recipiant, & solui habeat pro sententia ferenda in causa appellationis quantum solutum fuerit in prima instantia. Ita tamen, quod in prima quam in secunda instantia non possit excedere summam quinquaginta librarum, & sic aequalitati, & non vnitati salarij fuit provisum; & sic pro qualibet sententia, non recipiantur vltra qvinquaginta librae.

Item quia super estimandis salarijs, visum fuit inconueniens quod remittatur aestimatio alteri, quam Relatori, aut Regiae Audientiae cum de eo tantum extet Priuilegium quod Regius Procurator cum vno ex Iuratis, cognoscant super excessiui te salarij, de qua aliquis contra aliquem Iudicem conqueratur. Sancimus, & declaramus, quod super incertitudine, & estimatione salariorum, siue super quantitate, siue super excessu dubitari contingat, obseruetur quod dispositum est, per dictum Regium Priuilegium.

Super alio praeterea dubio quod ex eiusdem capituli, verbis propositum fuit, ibi, dictaque salaria diuidi, & distribui volumus aequaliter inter dictos Consiliarios, &c qui scilicet intelliguntur isti Consiliarij, quia omnes sex Doctores Consiliarios appellauit Regia Pragmatica: & de omnibus (omnibcs) sex, Regiam audientiam constare sanciuit. Et de Regente Cancellariam an is particeps erit; quia etiam sibi causas ciuiles committet, & in omnibus causis decidendis interueniet. Iudex vero Regiae Curiae, & Fisci aduocatus, nullam causarum ciuilium commissionem habere poterunt, vt in Regia Pragmatica disponitur. Nec ludex Regiae Curiae in ciuilibus causis tractandis, & decidendis continuus esse poterit: & videtur inaequalitas maxima, quod qui non laborat in ciuilibus causis, de illorum salariis manducet. (manduca)

Item an diuidentur ante difinitiuam; salaria interloquutoriarum, saltem vim diffinitiuae habentium. Sic duximus prouidendum, & sancimus, ac ordinamus, quod ad salariorum partem, quae inter Consiliarios diuidi, & distribui aequaliter prouisum est, admittendi sunt Aduocatus Fiscalis, & Iudex Curiae; quibus, licet commissiones causarum ciuilium fieri prohibitum sit, impositum est tamen, onus votandi in dictis causis ciuilibus, earum tractatibus interessendi: cum a negotiis criminalibus vacabunt. Atque ita cum duplici munere fungantur, aequum visum est, vt emolumentis vtriusque generis causarum vtantur, & fruantur. Nec de Regente Cancellariam dubitandum fuit, cum, & ipse inter Conciliarios, seu de Conciliariis sit: & nulla ratione a dictorum salariorum participatione aequali, excludi debuerit. Quibus etiam consequutiue accidit, quod salaria interloquutoriarum vim diffinitiuarum habentium, etiam ante diffinitiuam prolatarum, optimo iure diuidi, & distribui inter predictos sex Consiliarios possint; cum quo ad eas, dici iure possit, Relatores functos fuisse suis officiis.

Vlterius etiam, quia ex verbis illis vij. capituli dictae nostrae Pragmaticae, ibi: super quo nostri Regentis Cancellariam conscientiam, &c. dubitatur quo modo potest onerari, super iis concientia Regentis Cancellariam, cum is non habeat, nec habere potest notitiam omnium causarun, nec earum antiquitatem: forsan congruentius esset, quod quilibet Relator haberet memoriale suarum causarum, & earum antiquitatum, ac qualitatum. Sancimus, & ordinamus quod quilibet Relator habeat librum, in quo continuet suo ordine processus omnes, postquam fuerit conclusum in causa, vt in Cathalonia obseruatur: facta distinctione inter causas summarias, & plenarias, vt sic ad antiquitatem causarum possit haberi respectus, qualis de iure, vel alias habendus erit: de quibus habita notitia per Regentem Cancellariam, iustem conscientiam eius, cui praecipue cura administrationis iustitiae per Regem commissa est oneratur.

Ad dubium praeterea resultans ex verbis, viij. capituli eiusdem Pragmaticae, ibi eadem die, & hora redigi volumus, & continuari, &c. Nunquid si aliquis, seu aliqui ex Doctoribus Regijs, qui forsan contrarij voti fuerint, velint votum suum afferre in scriptis, cum suis motiuis, quod forsan, nisi in studio camerario ordinari non poterit: aut forsan Relator, cui conclusionem ordinare incumbet cum suis motivis, maius tempus postulabit, sit eadem die, & hora post votatam causam, adimplere nequibit. Sic duximus respondendum, quod ad votandum accedant Consiliari instructi; & si omnes instructi non sint, non procedatur ad votandum. Post vota autem voce per omnes Praestita, conclusio scribatur secundum votum maioris partis, vt in pragmatica continetur. Quod si aliquis ex Consiliarijs votum suum motiuis in scriptis tradere voluerit, poterit postea illud Secretario Consilii tradere: qui illud conclusioni iam factae interferat: nam hoc non repugnat, quin instrumentum de conclusione antea receptum habeatur pro perfecto, & ita in Cataloniae Rota obseruatur.

Super eo vero quod ex verbis eiusdem capitis, ibi, de quo secreto tenendo, &c. visum fuit proponentibus, idem statuendum fore de omnibus qui in Regia Audientia seu Consilio Criminali interesse debeant, vsque ad Locumtenentem Generalem inclusiuem, alias non videtur sufficienter prouisum. Sancimus, prouidemus, & declaramus, quod secretum per omnes qui in Consilio Criminali, vel Regia Audientia Ciuili interfuerint, obseruari debet, sub poenis a iure, & alias statutis; de quo iuramentum praestari habeant Scribae, & Secretarij, vt prouisum fuit. Quo vero ad Locumtenentem Generalem, & Regios Consiliarios, non est opus alio iuramento quam eo, quo astricti sunt in ingressu officiorum: in quo etiam obseruantia Secretarij includitur.

Praeterea cum ex verbis xij capituli eiusdem Pragmaticae, ibi: si fuerint reuocatoria ad nos &c. dubium ortum fuerit, an intelligatur etiam de causis quantumcunque minimis, quae per appellationem aut alias in Regia Audientia ventilatae fuerint, & decisae; quia videtur maximum inconueniens, cum sine periculo, & magnis expensis non detur aditus ad supremum Regium Consilium. Ideoque tali in casu, vsque ad certam quantitatem videtur disponendum, & ordinandum quod stetur posteriori sententiae, tamquam latae cum maiori examine, & discutione. Sancimus, & declaramus, quod nulla appellatio possit interponi ad nos, & nostrum Sacrum Supremum Regium Consilium, etiam si secunda sententia fuerit revocatoria nisi in causis excedentibus termille libras monetae Maioricen.

Item aliam dubitationem ex verbis eiusdem xij. capituli ortam, ibi: dum dicitur, quibusuis litigantibus, si ipsi voluerint, &c. An scilicet intelligatur vtraque parte volente, an vero sufficiat alteram partem id velle, quod causa supplicationis ad Supraemum Consilium trahatur. Declarantes sancimus, quod sufficit, quod pars quae subcubuit, velit supplicationis causam ad Sacrum Supraemum Regium Concilium trahere; in causis summam, seu valorem trium mille librarum monetae Maioricensis excedentibus.

Super eo etiam dubio quod ex verbis, xiij. capituli dictae nostrae Pragmaticae, ibi, ad deducendum, & allegandum, & ibi, deducere, & probare, &c. propositum fuit, scilicet, quid si sit interloqutoria, seu supplicationis causa, quae de iure communi, & iuxta Regni Ordinationes ex eisdem actis est decidenda. Sancimus, ordinamus, & declaramus, quod seruentur super his Ordinationes Regni.

Insuper etiam, quia dubitatum fuit, an capitulum xvj. dictae nostrae Pragmaticae intelligatur, ne causae minores centum librarum Barchinonensium, evocentur in prima instantia tantum cum videatur causas appellationum ratione superioritatis, ad Regiam audientiam euocari debere; etiam minores, & sine alia qualitate: & tam appellationum ab interloqutoriis, quam difinitiuis Baiuli, & Vicarii; & prout in curia gubernationis solitum est fieri. Sic duximus declarandum, & sancimus, & declaramus, quod de causis primae instantiae tantum disponitur in dicto xvj. capite, vt non possint ad Regiam Audientiam euocari, si minores sunt centum librarum (menetae) monetae Barchinonensis. De causis vero appellationum quarumcumque qualitatum existant, non est dubitandum quod in Regia Audientia tractandae sint; (cruz) nisi Priuilegio speciali inferioribus earum cognitio concessa fuisset; vel prohibeatur appellatio, & dicta Priuilegia obseruentur.

Item, quia dubitatum fuit, * quod praedictum capitulum xvj. solum disponat de causis minoribus centum librarum curiarum Baiuli, & Vicarii non euocandis, & sine qualitate: quid de causis curiarum aliorum Baiulorum partis forensis, cum praetendatur de illis nihil fuisse dispositum.

Et quis pauper reputabitur, vt eius causa evocari possit: & qua forma vtendum erit, vt id dicernatur. Sancimus, & declaramus, quod id quod dispositum fuit eo capite, de non euocandis causis minoribus centum librarum, Ciuitatem, & totum Regnum Maioricarum comprehendit expresse. Et super prohibitione, & admissione qualitatum ex quibus causae maiores euocari poterunt, remittitur arbitrio Relatorum, & Regiae Audientiae, iuxta iuris dispositionem.

Insuper, & vltimo cum super dispositis in xvij. capitulo dictae nostrae Pragmaticae dubitatum fuerit, an in Audientia verbali Locumtenens Generalis cognoscet de causis arduis, magni perderis, & iuris, vel facti indaginem requirentibus, & an a provisionibus, seu sententijs, tam quae proferuntur in dicta Audientia verbali Locumtenentis Generalis quam dicti Regentis, licebit ad regiam Audientiam supplicare: idque, indistinctae in omnibus causis, etiam minimis: & an in dictis Audientiis uerbalibus tractari poterunt omnes causae quarum capax erit etiam Curia Vicarii, & baiulorum forensium videlicet coram Locumtenente generali sine limitatione quantitatis: & in Audientia Regentis Cancellariam,

vsque ad viginti libras Barchinononses, prout in Regia Pragmatica disponitur. Sanctimus, prouidemus, & declamus, quod cognitio causarum verbalium que Locumtenenti Generali singulis diebus veneris committitur ad subuensionem pauperum, viduarum, pupillorum, & aliarum miserabilium personarum, introducta fuit vt absque sumtibus, summarie iustitiam consequi possint. Nec fuit intentionis nostrae nec est, causas quae requirant altioraem indaginem aut aliam extrinsecam cognitionem, summario iudicio committere. A sententijs autem quae in dicto verbali iudicio per dictum nostrum Locumtenentem generalem proferentur, liceat suplicare ad Regiam Audientiam, demptis iis quae in causis minimis ferentur. Volumus tamen sanctimus, & ordinamus, ac etiam declaramus, quod cognitio dictarum causarum verbalium fiat secundum consuetudinem, Priuilegia, & Franchesias curiarum Vicarii, & Baiuli, & aliorum tribunalium dicti Regni; quibus nullatenus intendimus praeiudicare.

Ne itaque super praemissis amplius haesitetur, & vt dicta nostra Pracmatica sanctio suum debitum fortiatur effectum, Reuerendum in Christo patrem Episcopum Maioricen. & alias Ecclesiasticas personas Regni praedicti Maioricarum, & Insularum eidem adiacencium requirimus, & hortamur; Spectabili vero Magnifico, & dilectis Conciliariis, Locumtenenti, & Capitaneo generali nostro in dicto Regno, Regenti Cancellariam, Doctoribus dictae Regiae Audientiae, Regio Procuratori, Fiscique aduocato, ac iudici Regiae Curiae, gerentibusque vices nostri generalis Gubernatoris in praefatis Insulis Minoricarum, & Euicae; & Baiulis, Vicariis, subbaiulis, subuicariis, Alguaziris, Virgariis, & Portariis, Magnificis quoque Militibus, Richis hominibus, Iuratis, etiam Conciliis, & vniuersitatibus dicte Ciuitatis Maioricarum, & aliorum oppidorum, & villarum regni, & Insulatum praefatarum, ceterisque officialibus, & subditis nostris maioribus, & minoribus in dicto Regno Maioricarum, & Insulis adiacentibus constitutis, & constituendis, ipsorumqve officialium locumtenentium seu officia ipsa regentibus, praesentibus, & futuris, dicimus, praecipimus, & iubemus ad incursum nostrae Regiae indignationis, & irae, poenaeque florenorum auri Aragonum trium mille nostris Regijs inferendorum aerarijs, priuationisque officiorum, quod praesentem nostram declarationem, quam etiam Pragmaticae sanctionis praedicte partem esse, & eiusdem vim, robur, ac efficaciam obtinere decernimus, & omnia, & singula in ea contenta teneant firmiter, & obseruent, tenerique, & inuiolabiliter obseruari faciant per quos deceat, cauti secus agere fieri ve permittere ratione aliqua seu causa, si dicte Ecclesiasticae personae nobis morem gerere, coeteri vero officiales, & subditi nostri, prater irae, & indignationis nostrae incursum, poenam praeappositam cupiunt evitare. In cuius rei testimonium praesentem fieri iussimus nostro Regio communi Sigillo a tergo munitam. Datis in Aranjuez, die xxv mensis Apprilis, Anno á Natiuitate Domini. M.D.l.xxij.

                                            YO EL REY.

Vt. Don Berñ. Vicecancel. Vt. Loris Regens.

Vt Comes. G. Thes.

Vt. Campi Regens. Vt. Sapena Regens.

Vt. Talayero, pro Conser. Generali.

PRAGMATICA SANCTIO INSTITVTIONES REGIAE AVDIENTIAE, IN HOC BALEARIVM REGNO.

PRAGMATICA

SANCTIO INSTITVTIONES REGIAE AVDIENTIAE, IN HOC BALEARIVM REGNO.

NOS Philippus (Felipe II) Dei gratia Rex Castellae, Aragonum, Legionis, vtriusque Siciliae, Hierusalem, Vngariae, Dalmatiae, Croatiae. Nauarrae, Granatae, Toleti, Valentiae, Gallitiae, Maioricarum, Hispalis, Sardiniae, Cordubae. Corcicae, Murciae, Giennis, Algarbi, Algezirae, Gibraltaris, Insularum Canariae, necnon Indiarum, Insularum, & terre (rerre) firmae maris Oceani; Archidux Autriae, Dux Burgundiae, Brauantiae, & Mediolani; Comes Barchinonae, Flandriae, & Tirolis, Dominus Viscayae, & Molinae; Dux Attenarum, & Neopatriae; Comes Rossilionis, & Ceritaniae: Marchio Oristani, & Gotianj. Et si maiores nostri solerti studio, summaque cura & vigilancia intenderint res Prouinciarum & Regnorum suorum ita ordinare, & statuere, quod ipsorum Respublicae firma conuersatione, & augmento gubernaretur; quia tamen aliquando experientia rerum omnium magistra temporum varietate, & successu ostendit iam prouisis aliquid addere, aut detrahere, vel ea in totum mutare debere, consentaneum esse duximus id facere quando necessitas, aut humilium subditorum petitio exposcit. Animaduertentes igitur Regnum nostrum Maioricarum ex antiqua Ordinatione gubernatum fuisse, & nunc gubernari per vnum Locumtenentem Generalem, & duos Iurisperitos Consiliorios nostros, quorum alter est Regens Cancellariam, alter vero Fisci, & Patrimonij nostri Aduocatus, qui soliti sunt iura vnicuique; tam in Ciuilibus, quam in Criminalibus reddere, excepto quod in causis supplicationis seu appellationis, dictus Locumtenens Generalis consueuit alium Doctorem assumere vice, & loco Regentis Cansellariam, aut illius cuius Concilio sentencias, a quibus fuit supplicatum, vel appellatum protulit: ne eiusdem Iurisconsulti voto primae, & secunda sententiae proferrentur. Et licet Regnum iam dictum hucusque fuerit forma memorata fatis commodem, gubernatum, considerata tamen ipsius Regni qualitate incolarumque, & habitatorum eiusdem in quo, quam plu-plures existunt pauperes, ac alij diuites; qui inter se diuersas causas, & negotia tractant non modicae aestimationis, & valoris, ac etiam importantiae quae merito debent per plures Iurium professores maiori authoritate, studio, & discussione tractari, decidi, & terminari: & ne pauperes quorum facultates, ad supportandos graues litium sumptus non suppetunt, propter deffectum iudicum, causas proprias pro derelictis haberent, aut eas non prosequi cogantur, aut ad nos cum personarum, & bonorum iactura recurrere. His igitur, nostrum Regium animum digne mouentibus, perpensis attente; accedenteque ad hoc per humili supplicatione dilecti nostri Antonij Cotoner Syndici, Procuratoris, ac Nuncij Vniuersitatis dicti Regni, ad id specialiter ad nos missi, & destinati, non modo vtile, sed valde necessarium nobis visum est, pro bona eiusdem Regni gubernatione, optimaque, & maiori ac magis expedita Iustitiae administratione, (cruz) Rotam, siue Regiam Audientiam, aut Regium Concilium plurium consultorum in eo Regno, & Insulis adiacentibus, * (* Rotae nomen, antiquum & cur ita dictum. Pet. Grego. In Syntag. Iur. Univer. Lib. 15. c.24.n.15. In causis appellationum. ) Minoricarum scilicet, & Euicae, formare, erigere, & creare. Quam obrem tenore praesentis Pragmaticae sanctionis cunctis temporibus valiturae. deque nostri certa scientia, & auctoritate deliberare, & consulto, nostri Sacri supremi Consilij matura deliberatione praecunte: statuimus, sancimus, & ordinamus, quod deinceps in dicto nostro Maioricarum Regno, & Insulis eisdem adiecentibus (al margen izquierdo: Regiae Audientiae auditorum sex Iuris peritorum constat.)

sit, & constituatur Rota, siue Regia Audiencia: in qua praesideat noster Locumtenens Generalis, qui nunc est & pro tempore fuerit in eo Regno, modo, & forma sequentibus.

PRIMO siquidem quod sex Iurisconsulti in Iure Ciuili, vel Canonico graduati, sint, & creentur in ea Consiliarij nostri sicuti Nos cum praesenti dictam Rotam, siue Regiam Audientiam formando, & erigendo nominamus, & eidem deputamus scilicet nostrum Regentem Cancellariam, & Fisci (Fici) Aduocatum, qui nunc sunt in dicto Regno, & qui pro tempore fuerint in eodem, ac etiam quatuor alios Iurisperitos per nos seorsum nostris cum Regijs Priuilegijs solita forma, de prout decet expediendis, nominatos, seu in posterum nominandos, duos scilicet dicti Regni Maioricarum, si tamen in eo habiles, & idonei ad dictum munus obeundum arbitrio nostro reperirentur, reliquos vero aliunde, quam ex dicto Regno Maioricarum nominandos per Nos, habiles tamen, & idoneos, ex terris, & ditionibus nostrae Coronae, Aragonum, pro ut nobis visum fuerit fieri debere: quorum vltimo admissus officium Iudicis curiae, negotijs, & causis criminalibus vacando, regat, & exerceat. Qui quatuor Doctores, antequam exercicio dictorum officiorum se immisceant, teneantur iurare, & homagium solitum praestare in posse dicti nostri Locumtenentis, Generalis, vel Regentis Cancellariam, aut illius ad quem expectet, de bene fideliter, & legaliter in exercitio dictorum suorum officiorum se habendo, & de (cruz) seruando secreta dictae Regiae Audientiae, & alia omnia & singula faciendo, ad quae teneatur, & stricti existant, sic, & quemadmodum dictus Regens Cancellariam, & Fisci Aduocatus in dicto Regno, soliti sunt iure. Et ex dictis sex Iuris peritis, Rotam, sive Regiam Audientiam in dicto Maioricarum Regno, quinque ex eis (dempto scilicet, Aduocato Fiscali qui in criminibus, fiscalibus causis tantum solam interessentiam habet, vt infra dicetur) assistant, & consulant nostro Locumtenenti Generali in dicto Regno; omnesque, & quasuis causis motas, & de coetero mouendas, tam Ciuiles, quam Criminales respectiue, ac etiam negotia cuiusuis qualitatis, & naturae existant; audiant, tractent, votent, iudicent, decidant, ac sententialiter (deretminent) determinent, & finiant. Quae quidem Rota, siue Regia Audientia manere, residere, & celebrari debeat in Ciuitate nostra Maioricarum in Castro, siue Regio Palacio, in eadem sito, & alibiquam in dicta Ciuitate non celebretur, nec celebrari possit, nisi tempore pestis, vel ex alia vrgentissima causa: quo casu decernimus, quod mutetur, & rransferatur transferatur in Ciuitatem, aut Opidum eitsdem Regni; dictis Locumtenenti Generali, & Conciliarijs, nostris bene visum. Cui Regiae Audienciae praesit, & praesidere debeat, vt dictum est, praedictus Locumtenens Generalis noster, qui nunc est & pro tempore fuerit; & eo absente aut aliás legitime impedito, quo ad gubernationem Regni, & exercitium rei militaris, & bellicae, praesit is quem Locumtenens, Generalis nominauerit; & si non nominauerit presidat, quo ad predicta noster Regius Procurator, qui nunc est, & pro tempore fuerit ad nostrum beneplacitum. Quo vero ad exercitium, & administrationem iustitiae, dictus Regens Cancellariam; qui ad praesens est, vel qui in futurum erit. Et dicto Regente similiter impedito, aut absente, vel mortuo decernimus & sancimus, quod praesit antiquior ex Conciliarijs eiusdem Regiae Audientiae, cum simili potestate, ac praeminencia, qua dictus noster Vicecancellarius, vel Regens Cansellariam si presens esset vteretur. Declarando eum esse antiquiorem in dicta Regia Audiencia, qui prius ad exercitium sui ofiicij existerit admissus. Et si forte duo, vel plures fuerint vno eodem tempore admissi, illum antiquiorem decernimus, qui prius nobis, aut Caesareae Maiestatis Caroli V. Imperatoris Patris, & Domini mei colendissimi foelicis recordationis, in aliquo Regio officio ei commisso inseruierit; aut prius gradum doctoratus in Iure Canonico, aut Ciuili obtinuerit. (Notas a la derecha e izquierda que se omiten a partir de aquí, o sea, pág. 161 del pdf.)

Satuimus insuper, & ordinamus quod praedicti Consiliarij omnibus diebus non feriatis congregentur in dicto Castro, seu Regio Palatio, ad dictam Regiam Audientiam celebrandam, & expeditioni causarum vacandum; in qua residere habeant per spatium trium horarum, scilicet a primo die mensis Octobris vsque ad festum Paschae Resurrectionis, ab octaua hora ante meridiem, vsque ad vndecimam; & post meridiem, pro expeditione causarum Criminalium, & aliorum negotiorum bonum regimen, & gubernationem dicti Regni concernentium diebus Lunae, & Mercurij, & Veneris per spacium duarum horarum vel plurium arbitrio nostri Locumtenentis Generalis, iuxta negotiorum concursum, & qualitates in eodem palatio, seu Castro Regio conuenire habeant. Et a festis Paschae, Resurrectionis, vsque ad festum Sancti Michaellis mensis Septembris, accedere, & conuenire habeant mane, a septima hora vsque ad decimam, & post meridiem, tribus diebus supra memoratis per duarum horarum spacium, vt dictum est. Ita vt ante meridiem teneantur assistere in dicta Regia Audientia singulis diebus non feriatis, tribus horis continuis: & post meridiem, per duas horas diebus iam designatis. Quibus, si feriati fuerint, dies non feriati immediate sequentes succedant dant ad causarum criminalium expeditionem. Et diebus Sabbatinis, vel die praecedenti non feriata cuiuslibet hebdommadae, per totum annum dicti nostri sex Consiliarij post meridiem visitent, & visitare habeant vna cum Locumtenente Generali, vel sine eo, si absens fuerit, aut legittime impeditus, vel si accedere noluerit, Carceres Regios, & carceratos in eisdem:

& ibidem per duas aut tres horas assistant, iuxta negotiorum importantiam. Fiatque relatio per Iudicem Curiae Regiae de titulo criminis vniuscuiusque Rei, seu carcerati: & in quo puncto processus vniuscuiusque existat, & quicquid in eo supersit agendum. De quorum carceratorum numero, ac statu inquisitionis, memoriale qualibet die Sabbati fiat per commetariensem, vna cum Iudice Curiae: & tam dicto Locumtenenti Generali, quam Vicecancellario, vel Regenti Cancellariam, Fisci Aduocato, & alijs Doctoribus Regiae Audientiae tradatur: nec non etiam ibidem inquirant, an dicti carcerati per commentariensem, & alios carcerum custodes bene tractentur, an vero illicitis exactionibus, vel alias vexentur: super quo concientias eorum oneramus. Et quoniam tempus statutum, & praefixum dictis nostris Consiliarijs assistendi in dicta Regia Audientia, & consilio Criminali satis competens est, expeditioni causarum Ciuilium, & Criminalium, &

si is ordo non seruetur, maxime impedirentur dicti Consiliarij sirca studium particulare, quod in recognoscendis processibus & dubijs in iure circa illos occurentibus accurate, & diligenter (ut decet) & de eis confidimus, resoluendis, & decidendis impendere debent: atque ita, & alias negotia indigesta absque debita discutione tractarentur. Propterea ad euitandum confusionem negotiorum quae solet adesse vbi ordo abest: statuimus, sancimus, & ordinamus quod noster Locumtenens Generalis, non detineat, nec detinere possit dictos Consiliarios in dicta Regia Audiencia vltra dictas tres, & duas horas respectiue praefixas: nisi vrgens aliqua necessitas, vel negotij alicuius arduitas aliud exposceret: super quo, tam dicti nostri Locumtenris Generalis, quam dictorum Consiliariorum conscientias oneramus.

Statuimus praeterea, atque sancimus quod nullus alius interueniat, nec interuenire possit in dicta Regia Audientia vltra dictos sex Consiliarios: praeterquam, cum negotia fiscalia non patrimonialia tractabuntur: In quibus patrimonialibus volumus quod dicto Procuratori Regio, nec eius officio fiat praeiudicium aliquod in cognitione, & examinatione causarum; sed quod obseruentur Regiae Pragmaticae dicto officio concessae. Et sic declaramus, quod cum dicta negotia fiscalia non Patrimonialia tractabuntur, in dicta Regia Audientia,

vocari posse Regium Procuratorem Procuraaorem nostrum in eodem Regno ad dicta negocia audienda, & tractanda si eius assistentia dictis Locumtenenti, & Consiliarijs visa fuerint necessaria.

In concludendis autem, & votandis dictis negocijs nolumus eum interesse, post quam aderit Fisci Aduocatus, cuius sola praesentia in negotijs fiscalibus decidendis sufficiens est. (cruz) Quotiens vero de componendis, seu remittendis criminibus tractabitur in Consilijs Criminalibus, & maximé in Regi* visita, dictum Procuratorem Regium, quia etiam Regiae Thesauriae administrationem habet interesse volumus, tam in tractandis, quam in concludendis compositionibus, & alijs negotijs Criminalibus. Et omni casu interessentiae dicti Procuratoris Regij in consiijs, volumus eum obtinere primum locum in sedendo post vicecancellarium, vel Regentem Cancellariam, & suo casu antiquiorem Consiliarium nostrum: nostrum vero fisci Aduocatum vltimum locum post omnes Consiliarios. Volumus tamen, & expresse sancimus, quod noster Regens Cancellariam, & Fisci Aduocatus, qui nunc sunt, & pro tempore fuerint, sint Consultores ordinarij dicti Procuratoris Regij, in omnibus dubijs in dicto officio Procurationis Regiae occurrentibus.

Sancimus insuper, & ordinamus, quod omnes causae, ac negotia, quae in dicta Regia Audiencia introducentur, ac quae iam de praesenti coram nostro Regente Cancellariam, & alijs Regiis commissarijs forte pendent indecisse, distriuantur, & committantur inter dictos Regentem, & Consiliarios per dictum Regentem Cancellariam tantum, & suo casu per antiquiorem arbitrio suo, ad colligendum, & referendum tantum, praeterquam quod, consiliario nostro, qui officium ludicis Curiae exercebit, comissiones causarum ciuilium fieri prohibemus: vt instruendis processibus criminalibus & expeditioni causarum, & negotiorum criminalium intentius vacare possit. Relatione vero omnium, & singularum causarum

dictae Regiae Audientiae, super meritis diffinitiuae & tantum; in eadem Regia Audientia fieri volumus palam, & publice coram par ibus & earum Aduocatis si adesse voluerint. Et relatione facta in eadem Regia Audientia (vt dictum est) super meritis diffinitiuae; causas omnes votari concludi, & decidi volumus. Abdicantes cum praesenti Consiliarijs iam dictis, facultatem assignandi ad Relationem, vel sententiam super meritis diffinitiuae, in causis eis commissis, quae in Regia Audientia votari, & concludi habent, absque permissu, & voluntate Vicecancellarij, vel Regentis Cancellariae, aut dicti antiquioris Conciliarij suo casu: vt confusio, & turbatio negotiorum vitetur; & ne vnus alium impediat. In votandis autem causis, & negotijs dictae Regiae Audientiae, Satuimus, & ordinamus, quod Relator causae, siue negotij de quo tractabitur sit primus, & deinde in causis Ciuilibus secundum votum praebeat modernior Consiliarius, & post eum reliqui, ordine successiuo; ita vt Vicecancellarius, vel Regens Cancellariam, vel Antiquior Consiliarius suo casu, sit vltimus in votando. In negotijs vero Criminalibus, & fiscalibus, solam interessentiam habeat Fisci Aduocatus.

Et quoniam iustum est dictis nostris Consiliarijs competentia salaria pro aliquali remuneratione laboris, quem in administratione Iustitiae, & bono regimine Regni praedicti suscepturi sunt, constituere; Statuimus, Sancimus, & ordinamus, quod attento iam ex nostris Regijs Aerarijs dicto Regenti Cancellariam, & Fisci Aduocato certa salaria ordinaria assignata sunt, reliquis quatuor Doctoribus qui vigore, & pro executione praesentis nostrae Pragmaticae sanctionis, per nos (vt dictum est) nominabuntur, constituantur, & assignentur ducentum quinquaginta Ducati Catalani annui: valentes, quadringentas libras monetae Maioricarum, pro quolibet: exoluendi scilicet duobus ex eis; ex, & de iuribus, redditibus, & emolumentis, nostrae Regiae Procurationis dicti Regni, & alijs duobus; ex, & de iuribus redditibus, & emolumentis Vniuersitatis dicti Regni Maioricarum: per quatuor aequales solutiones singulis tribus mensibus: remittendo formam Consignationis dicti salarij, & executionis illius, dicto nostro Locumtenenti Generali, & Regenti Cancellariam, ac Regio Procuratori, ad quorum cognitionem conficiantur obligationes, & instrumenta necessaria.

Statuimus etiam sancimus, & ordinamus, quod deinceps ex causis, & negotijs Criminalibus per dictos nostros Consiliarios, nullum recipiatur salarium: demptis suo casu, Auerijs, prout inferius disponetur. Et quod salaria causarum Civilium dictis Consiliarijs pertinentia, quae ad rationem quatuor denariorum monetae Maioricensis pro qualibet libra eiusdem monetae, pro ut actenus exigi solitum est, taxamus, ita tamen, quod non possint excedere summan quinquaginta librarum dicte monetae, pro qualibet quantúvis magna causa & tam pro prima, quam secunda instantia. Et si super incertitudine valoris causarum, quaestio erit inter partes, vel dictos Consiliarios; seruetur forma, Priuilegij super hoc concessi. Deponantur, & deponi habeant per partes apud tabulam depositorum, siue communem dictae Vniuersitatis: & etiam inde extrahantur secundum modum, & formam ordinandam ad partem, per nostrum Locumtenentem Generalem, Regentem Cancellariam, & Procuratorem Regium; tunc demum, cum ad relationem fuerit assignatum: dictaque salaria diuidi, & distribui, volumus, aequaliter inter dictos Consiliarios singulis tribus mensibus, cum sentencia diffinitiua, causae fuerint terminatae; vel sententiae Scribae Causae, ad eas publicandas traditae; ita quod iam Relator causae, seu Relatores functi fuerint officijs suis. De quo administratoribus dictae tabulae, ante diuisionem fiendam constare habeat, per albaranum manu Regentis Cancellariam, vel antiquioris Consiliarij, suo casu firmatum. Cumque dictis nostris Consiliarijs, ex dictorum salariorum perceptione, & ex dicti ordinarij salarij assignatione, competenter consultum sit: tollimus, & abdicamus eisdem facultatem patrocinandi, consulendi, vel officium Aduocati exercendi palam, vel occultem; aut salaria, pensiones, quitationes, largitiones, nec munera accipiendi quauis causa, vel colore; a quibusuis corporibus, Vniuersitatibus, & alijs personis cuiuscunque status, vel conditionis existant.

Auerias vero, ex negotijs, & factis criminalibus procedentes, quae actenus certo modo diuidi solitae sunt; attenta adiunctione Iudicis Curiae pro expeditione dictorum negotiorum criminalium, qui praecipué, & peculiariter eorum pondus sustinere debet, ante alios omnes Consiliarios; Statuimus, sancimus, & ordinamus, quod deinceps diuidantur modo sequenti, scilicet quod nostro Locumtenenti Generali tradantur sexdecim denarij, Regenti Cancellariam 8. denarij, Iudici Regiae Curiae vnus solidus seu duodecim denarij, Fisci Aduocato sex denarij, & aiij sex denarij Procuratori Fiscali.

Vlterius etiam sancimus, statuimus, & ordinamus, quod causae quae in dicta Regia Audientia tractabuntur, expediantur per dictos nostros Consiliarios iuxta ipsarum antiquitatem, & prioritatem; sicque in earum expeditione, ordo prioritatis seruetur: nisi qualitas causae recétioris, iuxta iuris formam aliud exposceret; vel in eo puncto esset causa recentior, quod facilius, & citius expedire posset, quam quae eam praecederet:

vel alias partes praecedentium, vel antiquiorum causarum, earum expeditioni non insisterent, recentiorum vero soliciti essent circa earum expeditionem: quibus subueniendum est super quo nostri Regentis Cancellariam conscientiam oneramus.

Volumus autem, & ordinamus, quod inchoata relatione vnius causae per aliquem ex dictis nostris Consiliarijs, nec fiat per eundem transitus ad aliam, donec incoata debitum finem acceperit: nisi aliquod legitimum impedimentum successerit; vel ab ipsis partibus, vel propter dubia in facto; vel Iure occurrentia causarum: quo casu, possit idem relator, iterum aliam causam expediendam assumere, in tempore sibi competenti.

Sancimus etiam, & ordinamus, quod quotiescunque dicti Consiliarij inceperint votare in aliqua causa ciuili, vel criminali, non possint a loco Audientiae exire, vel recedere causa, vel negotio non concluso, & per omnes votato: etiam si noster Locumtenens Generalis, qui nunc est, & pro tempore fuerit, aliud iuberet. Votaque omnium tali casu in scripturam publicam, per Scribam, vel Secretarium dictae Regiae Audientiae eadem die, & hora redigi volumus, & continuari deinde, in libro qui intitulatur, Liber Consiliorum Regiae Audientiae; quam apud nostrum Regentem Cancellariam, & suo casu apud antiquiorem Consiliarium continuo manere, & custodiri volumus, & ordinamus; ne secreta votorum, si aliquando diuersa fuerint partibus, vel alijs, innorescant: de quo secreto tenendo, dictos Scribas, seu secretarios dictae Regiae audientiae, qui nunc sunt; & pro tempore

fuerint, iuramentum apud dictum nostrum Regentem Cancellariam praestari volumus, & iubemus.
Item sancimus, & ordinamus, quod tam dictus noster Locumtenens Generalis, quam Regens Cancellariam, & suo casu, Antiquior Consiliarius, in decisionibus causarum, tam ciuilium quam criminalium, & aliorum negotiorum, quae in dicta Regia Audientia tractabuntur, concludere habeant cum voto dictorum Consiliariorum; vel si discordes fuerint, cum voto maioris partis eorum: & dictam maioris partis determinationem sequi, & exequi, iuxta Iuris dispositionem, aut franchesiarum Priuilegiorum, & Pragmat. dicti Regni tenentur. Et si dicti Consiliarij pares fuerint in votis, volumus, & decernimus, vota illa praeualere, cum quibus dictus Vicecancellarius, vel Regens Cancellariam, concurret; etiam si praesideat in dicta Regia Audiencia noster Locumtenés Generalis. Et omni casu

volumus, & ordinamus, quod facta deliberatione, & conclusione in scriptis redacta, in quolibet negotio, & causa, tam ciuili, quam criminali, publicari habeat sententia, seu decisio in ea causa vel negotio facta; intra tres dies iuridicos tunc proxime, & immediate sequentes: si a partibus, vel altera earum petatur, quam publicationem, & suo casu, executionem, per nostrum Locumtenentem Generalem impediri, aut differri nolumus, immo expresse prohibemus,

Insuper, quia maxime conuenit bonae administrationi iustitiae quod dicti nostri Consiliarij cum libertate, vota sua in omnibus negotijs, & causis praebeant, atque explicent: Statuimus, sancimus, & ordinanamus, quod noster Locumtenens. Gener. qui nunc est; & pro tempore fuerit in dicto Regno, directem vel indirectem per interpositas personas, aut alias, tam in tractatu negotiorum, & causarum, in dicta Regia Audientia, quam extra eam, intentum, aut votum suum non aperiat, dictis Consiliarijs; nec inter votandum eos interrumpat, nec alia faciat per quae, dicti Consiliarij minus libere vota sua prabeant: super quo dicti nostri Locumtenentis Generalis conscientiam oneramus.

Insuper vt obuietur frustratorijs dilationibus, quae multoties per partes quaeruntur Iudices seu Relatores vt suspectos recusando, Statuimus, sancimus, & ordinamus, quod pars quae voluerit allegare, & deducere suspiciones contra Relatorem causae; illas teneatur deducere, & propotiere intra tres dies computandos, a die qua commissio dictae causae sibi innotuerit. Quae si legittimae Regiae Audientiae, visae fuerint, eadem die qua proponentur, intimari, & notificari habeant alteri parti, ex prouisione in Regia Audientia facienda: & dicta pars altera, dictis suspicionibus respondere teneatut. Et intra sex dies post dictos duos immediate subsequentes, Regens Cancellariam, remoto eo qui suspectus allegatus fuerit, vna cum reliquis Consiliarij super dictis suspicionibus declarare teneatur iuxta iuris regulas; procedendo in praedictis summarie, & absque alio ordine iudiciario, quam dictum est. A qua declaratione, nulla partium possit supplicare, recursum interponere, aut reuisionem petere. Quod si non contra Relatorem sed contra alium ex dictis nostris Regente, vel Consiliarijs suspiciones proponentur; Volumus, & ordinamus eas proponi & deduci debere, intra tres dies continuos postquam causae suspicionis ortae fuerint, vel ad notitiam partis eas proponentis deuenerint, de quo ante quam admittatur pars ad probandum, iuramentum praestari habeat ad sancta quatuor Euangelia in manibus, & posse dicti Regentis Cansellariam; alias nullatenus ad eas prosequendum admittatur. Et si iurauerit, vt dictum est, seruetur in earum declaratione ordo, & tempus proxime dictum. Volumus tamen, & declaramus quod si pars, que suspiciones proponet, succubuerit, vel ex defectu probationum, vel quod non legittimas proposuerit iuxta iuris dispositionem, mulctetur, in viginti quinque libris: quae mulcta applicetur pro medietate Fisco Regio, & pro altera medietate pro alimentis carceratorum pauperum.

Et quoniam grauatis, & oppressis remedium appellationis & supplicationis a iure indultum est, id circo, Statuimus, sancimus, & ordinamus, quod a sententijs latis in causis quae in

Regia Audientia, ut dictum est, concludentur, supplicari possit ad eandem Regiam Audientiam; & causae dictae supplicationis commiti habeant per dictum Regentem Cancellariam alteri ex dictis Consilarijs pro relatione facienda tantum: & decidi habeant in eadem Regia Audientia, modo, & forma in decisione causarum in prima instantia statutis. A sententiis vero quae in dictis supplicationum causis, per dictam Regiam Audientiam tam deliberato, digesto, ac maturo consilio proferentur, si priorum confirmatoriae fuerint vlterius supplicandi facultatem omnino abdicamus; si vero fuerint revocatoriae ad Nos, & nostrum Sacrum supremum Consilium supplicari posse volumus: & etiam quod liceat, & sit permissum quibusuis litigantibus, si ipsi voluerint, supplicare, & recursum habere ad nos, seu nostrum Sacrum supraemum, & Regium Consilium, a sententijs diffinitiuis in dicta Regia Audientia ferendis: In causis quae summam, seu valorem trium mille librarum monetae Maioricencium excesserint.
Sancimus praeterea, & ordinamus quod omnes sententiae diffinitiuae in causis Ciuilibus latae, vel ferendae, etiam, si ab eis ad eandem Regiam Audientiam, vel ad nos, secundum modum, & formam proxime dictam supplicatum fuerit; executioni demandentur, rejectis illegitimis exceptionibus: praestita tamen prius cautione per partem, que executionem postulauerit. A sententijs vero interloquutorijs, seu prouisionibus quae super intermedijs, seu altercatis per partes propositis, per Relatores, proferentur, seu fient; siue de his in dicta Regia Audiencia relatio facta fuerit, siue non: Sancimus, & ordinamus, quod possit per partes peti reuisio, seu contrario imperio supplicari: & dicta supplicationis causa, eidem Relatori commitatur: per quem, facta relatione in eadem Regia Audiencia, decidi habeat cum voto maioris partis, & admitatur pars supplicans tali casu ad deducendum, producendum, & allegandum, quicquid producere deducere, & probare voluerit intra decem dies praecise, & peremptorie: quibus lapsis, ne littis cursus diiferatur, aut protuletur teneatur dictus Relator intra viginti dies dictam supplicationis causam expedire: a qua vltima declaratione, etsi primae contraria sit, nulli partium liceat vlterius supplicare. Et teneatur pars, quae dictam reuisionem petierit, seu contrario imperio supplicauerit, tertiam partem tertiae partis salarij totius causae, intradictos decem dies deponere: alias, dicta supplicationis causa declaratur deserta.

Statuimus, praeterea, & ordinamus, quod circa appellationes, vel supplicationes a sententijs diffinitiuis, vel interloquutorijs tormentorum in dicta Regia Audientia in causis criminalibus ferendis, seruentur Priuilegia dicti Regni, & consuetudines actenus obseruatae.

Quo vero ad euocationem, & cognitionem causarum prime instantiae Insularum Minoricarum, & Euicae, & alia bonum regimen, & statum eorum concernentia, quia non habetur pro nunc plena notitia Priuilegiorum, Franchesiarum, & aliorum Iurium dictarum insularum, reseruamus nobis facultatem ordinandi super praemissis, & alijs omnibus, pro ut melius visum fuerit expedire.

Volumus tamen, & ordinamus, quod cause minores, centum librarum monetae Barchinonae dictae nostrae Ciuitatis, & Regni Maioricarum, non possint ad dictam nostram Regiam Audientiam euocari; sed iliae in curijs Baiuli, & Vicarij respectiué pro vt ad vniuscuiusque eorum iurisdictionem pertinebant inchoari, prosequi, & finiri in prima instancia, habeant: maiores vero centum librarum, possint, ad dictam Regiam Audientiam euocari sub praetextibus, & qualitatibus paupertatis, & miserabilitatis, viduitatis, & pupillaritatis, & alijs quae a iure legittime reputantur, constito prius Relatori causae, de dictis maioritate, & qualitate.

Item sancimus, statuimus, & ordinamus: quod noster Locumtenens Generalis, in dicto Regno Maioricarum singulis diebus Veneris, cuiuslibet hebdommadae, teneat Audientiam verbalem (cruz) cum assistentia, & consilio Regentis Cancellariam seu suo casu (vt dictum est) antiquioris Doctoris dictae nostrae Regiae Audientiae pro pauperibus, & viduis, & pupillis, & alijs miserabilibus personis: & per hoc non cenceatur excusatus Regens Cancellariam ab audiendo causas verbales, vsque ad quantitatem viginti librarum Barchinonen. tantum, singulis diebus per spacium vnius horae integrae post meridiem, nec etiam censeatur excusati, Baiulus & Vicarius dictae Ciuitatis, & Regni absque tamen praefinitione, & limitatione quantitatis, & horae pro vt actenus, soliti sunt pro praedictis personis, pro ut de iure ad officium cuiusllibet eorum respectiue spectat causas dictarum personarum audire, & cum minoribus sumptibus, & expensis quo citius fieri poterit eas expedire seruatis tam in decisione, quam in expeditione earum Franchesiis, & Priuilegijs, & alijs de iure seruandis.

Volumus tamen, & ordinamus, quod priuilegia Pragmaticae Franchesiae, aut quaeuis alia Regia scripta, Vniuersitatibus, & singularibus personis dicti Regni concessa, & signanter Regiae prouisiones, & Priuilegia concessa curijs Baiuli, & Vicarjj Ciuitatis Maioricarum, & alijs officialibus nostris dicti Regni, & eorum Scribis; qui huic nostrae Pragmaticae sanctioni non contrarientur, custodiantur, & obseruentur ab omnibus inconcusse, sub poena quingentorum florenorum Auri Aragonum priuationisq; officiorum: eisq; regnicolae dicti Regni vtantur, & fruanrur pro vt actenus melius, & plenius fuerit in eorum vsu & pocessione remotis tamen quibuscunque abusibus, in praeiuditium, & lesionem dictorum Priuilegiorum.

Quapropter Reuerendum in Christo patrem Episcopum Maioric. & alias Ecclesiasticas personas Regni praedicti Maioric. & Insularum eidem adiacentium, Requirimus, & hortamur: Spectabili vero Mag. & dilectis Consiliarijs Locumtenenti Generali nostro in dicto Regno, Regenti Cancel. Doctoribus dictae R. A. Regio Procuratori, Fisciq; Aduocato, ac iudici Regiae Curiae gerentibusq; vices nostri Generalis Gubernatoris in praefatis Insulis Minoric. & Euicae Baiulis, Vicarijs, subbaiulis, subuicarijs, Alguazirijs, virgarijs, & portarijs, Magnificis quoq; Militibus, Richis hominibus, Iuratis etiam Concilijs, & Vniuersitatibus, dictae Ciuitatis Maioric. & aliorum Opidorum, & Villarum Regni, & Insularum praefatarum coeterisq; officialibus, & subditis nostris, maioribus, & minoribus in dictis Regno Maioric. & Insulis adiacentibus, constitutis, & constituendis ipsorumq; officialium Locumtenentibus, seu officia ipsa regentibus, praesentibus, & futuris; dicimus, praecipimus, & iubemus ad incursum nostra regiae indignationis, & irae, poeneq: florenorum Auri Aragonum trium mille nostris Regijs inferendorum Aerarijs, priuationisq; officiorum, quod nostram huiusmodi Pragmaticam sanctionem, & omnia, & singula in ea contenta, teneant firmiter, & obseruent, teneriq; & inviolabiliter obseruari faciant per quos deceat, cauti secus agere fieri ve permitere aliqua ratione seu causa sidictae Ecclesiasticae personae nobis morem gerere coeteri vero Officiales, & subditi nostri preter irae, & indignationis nostrae incursum poenam praeappositam cupiunt euitare. In cuius rei testimonium praesentes fieri iussimus nostro Regio Sigillo a tergo munitas. Datis in Aranjuez, die xj. mensis Maij Anno a Natiuitate Dni. MD lxxvi. (1571)

YO EL REY.

Vt. Don Berñ. Vicecancel. Vt Loris Regens.

Vt. Comes. G. Thes.

Vt. Sapena Regens. Vt. Sentis Regens,

Vt. Talayero, pro Conser. Generali.

Entrades mes populars: